ناپایداری پایدار؛ روایتی زنانه از موج‌های مهاجرتی در شهر یزد

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناس ارشد، گروه جمعیت‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار، گروه جمعیت‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

3 دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

اهداف: کشور ایران در چند دهۀ اخیر مهاجرت‌های داخلی گسترده‌ای را تجربه ‌کرده و این روند مهاجرتی در بعد بین استانی همچنان در حال افزایش است. این مهاجرت‌ها با چالش‌های وسیعی در مناطق کشور همراه بوده است. از این ‌رو پژوهش حاضر به دنبال روایتی زنانه از موج‌های مهاجرتی است. موج‌هایی‌که به‌واسطۀ ناپایداری دوسویه در مناطق مهاجرفرست و مهاجرپذیر شکل می‌گیرند. روش مطالعه: روش پژوهش حاضر، کیفی و از رویکرد نظریۀ زمینه‌ای استفاده شده است. مشارکت‌کنندگان، 21 نفر از زنان مهاجر به شهر یزد از استان‌های مختلف کشور بوده‌اند که به صورت هدفمند و به شیوۀ نمونه‌گیری نظری انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته و تحلیل داده‌ها به شیوۀ کدکذاری باز، محوری و گزینشی انجام‌ گرفته است. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاضر از وجود ناپایداری پایدار در چرخۀ مهاجرت داخلی کشور خبر می‌دهد. بسترهای مهاجرفرست بر اثر ناکارآمدی سیاست‌های منطقه‌ای با ناپایداری گسترده روبه‌رو بوده که زمینه‌ساز مهاجرت‌های وسیع گروهی از این مناطق شده است. از سوی ‌دیگر ناکارآمدی سیاست‌ها در مناطق مهاجرپذیر در جذب درست و متناسب جمعیت مهاجر سبب برهم‌خوردن تعادل بین جمعیت و منابع شده و بسترهای این مناطق نیز با ناپایداری‌های شدید در ابعاد گوناگون مواجه کرده است. نتیجه‌گیری: عدم توجه به ناپایداری برخاسته از مهاجرت‌های کنترل‌نشده و فقدان مداخلۀ به‌هنگام و مناسب دولت سبب شگل‌گیری موج جدید مهاجرت از مناطق مهاجرپذیر می‌شود و این مناطق را به بسترهای جدید مهاجرفرست تبدیل می‌کند که در این مسیر اولویت با افراد با سرمایه‌های انسانی و اقتصادی بیشتر جهت حرکت به سوی کلان‌شهرهای توسعه‌یافته‌تر است. از این‌ رو این مسیر نیازمند رصد دقیق‌تر و مدیریت و سیاست‌گذاری کارآمدتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Persistent Instability: a Woman's Narrative of Migration Waves in the City of Yazd

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Jafari Naeimi 1
  • Maliheh Alimondegari 2
  • Ali Ruhani 3
1 M.A. in Demography, Department of Demography, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
2 Associate Professor, Department of Demography, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
3 Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Objectives: Iran has experienced extensive internal migrations in the last few decades, and this migration trend continues to increase in the inter-provincial dimension. These migrations have been associated with vast challenges in the country’s regions. Therefore, the current research seeks a female narrative of migration waves, which are formed due to the two-way instability in the immigrant-sending and immigrant-receiving regions. Methods: This research followed the qualitative method and used the grounded theory approach. The participants were 21 women who immigrated to Yazd city from different provinces. They were selected purposefully and by theoretical sampling. The data collection tool was a semi-structured interview. Data analysis was done by open, central, and selective coding methods. Results: The findings of the present research indicate the existence of stable instability in the internal migration cycle of the country. As a result of the inefficiency of the regional policies, the immigrant-sending regions have faced widespread instability, which has become the basis for large group migrations from these regions. On the other hand, the ineffectiveness of the policies in the immigrant-receiving regions in properly and proportionally absorbing the immigrant population has caused the balance between population and resources to be disturbed, and the foundations of these areas have also faced severe instabilities in various dimensions. Conclusion: The continuation of this process, without timely and appropriate government intervention, will cause a new wave of migration from these areas, in which priority is given to people with more human and economic capital to move to more developed metropolises. Therefore, this path requires more accurate monitoring and efficient management and policymaking

کلیدواژه‌ها [English]

  • Internal Migration
  • Immigrant-Sending and Immigrant-Receiving Regions
  • Policy Inefficiency
  • Women's Narrative
  • Yazd City

 

اسفندیاری، ساسان؛ دهقانی دشتابی، مریم؛ نبی­ییان، صدیقه و میرزایی خلیل‌آبادی، حمیدرضا (1398). بررسی رابطۀ علیت بین فقر و مهاجرت از روستا به شهر در ایران. روستا و توسعه، ۲۲(۸۸): 89-71.
اسفندیاری، ساسان و نبی­ییان، صدیقه (1397). بررسی تأثیر فقر بر مهاجرت از روستا به شهر در ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه، ۲۶(۱۰۱): 27-1.
اسماعیلی، نصیبه و محمودیان، حسین (1396). زنان و مهاجرت به شهر همدان، تعیین‌کننده‌ها و پیامدهای آن. پژوهش‌های جامعه­شناسی معاصر (علمی-پژوهشی)، 6(10): 83-61.
اسماعیلی، علی‌اکبر و بیگددلی‌راد، وحید (1396). بررسی عوامل مؤثر بر مهاجرت از روستا به شهردر شهرستان تاکستان. چهارمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی (4-13):
اسمعیلی، نصیبه و محمودیان، حسین (1395). بررسی عوامل مؤثر بر مهاجرت‌های تحصیلی و شغلی زنان جوان ایرانی در دورۀ 90-1385. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 15(34): 21-1.
افشانی، علیرضا و شیری محمدآباد، حمیده (1401). واکاوی پیامدهای مهاجرت داخلی: مطالعه‌ای کیفی در استان یزد با تکنیک SWOT. نامۀ انجمن جمعیت­شناسی ایران، 17(34): 308-269.
افیونی، شکوه و قاسمی، عاصمه (1398). تحلیل تجربه‌زیسته زنان از مهاجرت (مطالعۀ مهاجرت برون‌مرزی زنان). فصل­نامۀ علوم اجتماعی، 26(87): 178-155.
آقایی، طاهره و صادقی، رسول (1401). بررسی عوامل همبسته با مهاجرت سالمندان در ایران. نشریۀ سالمندشناسی، 7(4): 36-45.
اکبری، یونس (1399). فهم ذهنی مهاجران از جاذبه و دافعۀ مقصد و مبدأ مهاجرت: مطالعۀ موردی مهاجران محلۀ خلیج فارس شمالی تهران. نامۀ انجمن جمعیت­شناسی ایران، 15(30): 342-321.
تنها، فاطمه؛ محمودیان، حسین؛ صادقی، رسول؛ کوششی، مجید و ربیعی دستجردی، حمیدرضا (1400). تحلیل فضایی تأثیر مهاجرت داخلی بر تغییر ساختار سنی جمعیت در شهرستان‌های ایران. مطالعات جمعیتی، 7(1): 154-121.
جعفرلو، علی‌اکبر (1397). تحلیلی بر نقش مهاجرت در ایجاد آسیب‌های اجتماعی (مطالعۀ موردی شهر الوند در استان قزوین). جغرافیا و روابط انسانی،1(1): 465-443.
حسینی، قربان؛ صادقی، رسول؛ قاسمی دردهایی، علی و رستمعلی‌زاده، ولی‌اله (1397). «تحولات روند و الگوهای مهاجرت داخلی در استان‌های ایران». فصل­نامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ۸(۳۱): 1-18.
حیدری تمردآبادی، مینا (1400). نقش مهاجرت اقلیمی بر کاهش بهره‌دهی محصولات کشاورزی با به­کارگیری GIS و روش IO (مطالعۀ موردی: سیستان و بلوچستان). پژوهش‌های مکانی فضایی، 5(3): 78-67.
خواجه نوری، بیژن و شریفی، علی (1401). مروری بر زمینه‌ها، انواع و پیامدهای مهاجرت بین‌المللی زنان. فصل­نامۀ علمی- پژوهشی زن و جامعه، 13(49): 74-53.
خوش‌فر، غلامرضا؛ خسروی، سمیه و حسین‌نژاد، مجتبی (1390). مهاجرت، حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی. همایش هجوم خاموش.
رستمعلی‌زاده، ولی‌اله (1396). جاذبه و دافعۀ روستایی و تأثیر آن بر ماندگاری یا تمایل به مهاجرت در میان جوانان روستایی شهرستان‌های هشترود و اسکو. توسعه محلی (روستائی-شهری)، 9(1): 170-145.
رستمعلی‌زاده، ولی­اله و حسینی، قربان (1395). مهاجرت‌های روستایی در ایران و پیامدهای آن بر جامعۀ روستایی. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(20): 215-191.
رضایی، محمدرضا و کمانداری، محسن (1393). بررسی و تحلیل علل شکل­گیری حاشیه­نشینی در شهر کرمان نمونۀ مورد مطالعه: محلات سیدی و امام حسن. برنامه­ریزی فضایی، 4(4): 196-179.
زاهدی، عبدالوحید و سلیمانی، ناهید (1402). خوانشی تحلیلی-توصیفی بر دلایل مهاجرت و تأثیر آن بر افزایش جرم؛ مطالعۀ موردی مهاجرت به آمریکا. پژوهش‌های نوین در مطالعات علوم انسانی اسلامی، 2(3): 18-1.
زکی، محمدعلی (1391). اثر مهاجرت بر ساخت اجتماعی اقتصادی جوامع شهری (مطالعۀ موردی: مقایسۀ شاهین­شهر با خمینی شهر). مطالعات جامعه­شناختی شهری (مطالعات شهری)، 2(2): 112-83.
زنجانی، حبیب الله (1392) مهاجرت. چاپ سوم، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
سادتی، جواد و علوی، محبوبه (1397). علل و پیامدهای اجتماعی مهاجرت زنان. دوفصل­نامۀ علمی، تخصصی (مطالعات پژوهشی زنان)، 5(8): 76-61.
سواری، مسلم و لیموئی، محمد (1401). تدوین راهبردهای کاهش مهاجرت روستا به شهر در استان خوزستان با روش ترکیبی SWOT-AHP. نامۀ انجمن جمعیت­شناسی ایران، 17(33): 268-237.
سیفی، آناهیتا (1396). علل و پیامدهای زنانه شدن مهاجرت بین­المللی در پرتو امنیت انسانی با تأکید بر حقوق بین­الملل: چالش‌ها و راهکارها. پژوهش‌نامۀ زنان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8(19): 120-85.
شریفی، علی و زارع شاه‌آبادی، اکبر (1395). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش روستاییان به مهاجرت شهری: مطالعۀ موردی بخش روستایی گاریزات استان یزد. روستا و توسعه، 21(2): 74-55.
شمس، مجید؛ قمری، مصطفی؛ عبودی، ادریس و محمدی، کاوه (1390). بررسی مهاجرت‌های روستایی و تأثیر آن بر مورفولوژی شهرها نمونۀ موردی: شهر سقز. فصل­نامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای،1(3): 68-57.
شهبازین, سعیده؛ صادقی, رسول و رضایی، مریم (1400). تحقیقات مهاجرت داخلی در ایران: مرور حیطه‌ای. نامۀ انجمن جمعیت­شناسی ایران، 16(31): 373-343.
شهبازین، سعیده و کلانتری بنادکی، سیده‌زهرا (1399). بررسی امید مهاجرت در مناطق شهری و روستایی ایران در سال 1395. دوفصل­نامۀ مطالعات جمعیتی، 6(2): 262-235.
شهبازین، سعیده و ساسانی پور، محمد (1402). تحلیل توزیع فضایی سالمندی و مهاجرت داخلی در شهرستان‌های کشور بین سال‌های ۱۳۸۵ تا 1395. نشریۀ سالمند: مجلۀ سالمندی ایران، 18(1): 77-60.
شهبازین، سعیده؛ عسکری ندوشن، عباس و عباسی شوازی، محمدجلال (1397). نقش مهاجرت داخلی در بازتوزیع جمعیت ایران (دورۀ زمانی 1395-1370). نامۀ انجمن جمعیت­شناسی ایران، 13(25): 66-33.
شوکت فدایی، محسن؛ خالدی، محمد و دیداری؛ علی‌اصغر (1396). بررسی تأثیرات مهاجرت نیروی کار بر جوامع بومی و محلی منطقه عسلویه (پایان­نامۀ ارشد،  دانشگاه پیام نور)،  برگرفته از  https://www.cenesta.org/wp-content/uploads/2017/08/Asalouyeh-Didari-thesis-2017-fa.pdf
صادقی، رسول و شکریانی، محسن (1396). تحلیل نوسانات فضایی تأثیر توسعه بر مهاجرت داخلی بین ‌شهرستانی در ایران. توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، 8(2): 270-245.
صادقی، رسول و ولدوند، لیلا (1394). جنسیت و مهاجرت: تحلیل جامعه­شناختی تفاوت‌های جنسیتی در مهاجرت‏های داخلی در ایران. پژوهش‌های جامعه­شناسی معاصر (علمی - پژوهشی)، 4(7): 78-55.
صادقی، رسول (1401). بیکاری، توسعة نابرابر منطقه‌های و الگوهای فضایی مهاجرت داخلی در ایران. پژوهش مسائل اجتماعی ایران، 1(3): 65-41.
صادقی، سول؛ اسمعیلی، نصیبه و عباسی شوازی، محمدجلال (1400). تحصیلات، توسعه و مهاجرت‌های داخلی در ایران». نامۀ انجمن جمعیت­شناسی ایران، 16(31): 215-193.
طالشی، مصطفی و شبنما، محبوبه (1396). نقش عوامل اجتماعی و اقتصادی در مهاجرت‌های روستایی-شهری، ناحیۀ نور علی بیگ ساوه. فصل­نامۀ علمی ـ پژوهشی و بین­المللی انجمن جغرافیای ایران، 15(54): 60-45.
عسکری ندوشن، عباس؛ شمس قهفرخی، فریده؛ زندی، لیلا و رضایی، محمدرضا (1398). گذری بر جریان‌های اخیر مهاجرت در استان یزد. فرهنگ یزد، 1(1): 108-86.
عسکری‌ندوشن، عباس؛ شهبازین، سعیده و مالکی، سارا (1397). تحلیل مسائل و آسیب‌های اجتماعی کشور، تحلیلی بر روندها و جریان­های مهاجرتی در استان یزد (چاپ دوم). تهران: انتشارات پژوهشکدۀ فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فنی، زهره؛ خلیل‌الهی، حسینعلی، سجادی، ژیلا و فال سلیمان، محمود (1397). تحلیل مهاجرت‌های روستا–شهری و پیامدهای آن بر ناپایداری شهری، مطالعۀ موردی: شهر بیرجند. فصل­نامۀ علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های بوم­شناسی شهری، 9(1): 13-24.
قاسمی دردهایی، علی؛ نوبخت، رضا و قدرتی، شفعیه (1397). بررسی تطبیقی ویژگی‌های جمعیتی-اقتصادی مهاجران شهر به روستا با کلان­شهری در ایران. مجلۀ علمی پژوهشی مطالعات توسعۀ اجتماعی فرهنگی، 7(1): 169-143.
کریمیان حسین آباد، روح‌الله؛ کرمی، آیت‌الله و شمس الدینی، علی (1401). عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر مهاجرت روستا-شهر بخش مرکزی شهرستان بویراحمد. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(1): 234-219.
لطیفی، غلامرضا و بساطیان، سیدمحمد (1391). پیامدهای امنیتی ناشی از تمرکزگرایی در کلان‌شهر تهران. جامعه‌پژوهی فرهنگی،3(1): 137-123.
محمدی یگانه، بهروز و سنایی مقدم، سروش (1396). تحلیل اثرات روابط شهر و روستا در مهاجرت‌های روستا-شهری مطالعۀ موردی: دهستان پشته زیلایی، شهرستان دهدشت.  فصل­نامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(27): 115-103.
محمودی، محمدجواد؛ مشفق، محمود و کاظمی پور، شهلا (1389). تحلیل سیستمی جایگاه و نقش منطقۀ خراسان در نظام مهاجرت ایران طی سال‌های 1355 تا 1385.  مجلۀ جمعیت، 17 (74-73): 62-45.
محمودیان، حسین و محمودیانی، سراج‌الدین (1397). بررسی وضعیت مهاجرت داخلی و شهرنشینی در ایران با تأکید بر دورۀ 1390-1395. برگرفته از https://iran.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/layout_-_report_on_internal_migration-v.10.pdf
مختاری ‌فریور، غلامرضا؛ حسین‌زاده‌دلیر، کریم و نظم‌فر، حسین (1400). ارزیابی تأثیر مهاجرت‌های روستا-شهری بر تغییرات کاربری اراضی در کلان‌شهرهای ایران (نمونۀ موردی: کلان‌شهر تبریز).  آمایش محیط، 14(54): 237-115.
مشفق، محمود و خزایی، معصومه. (1394). تحلیلی بر ویژگی‌ها و تعیین­کننده‌های مهاجرت مستقل زنان در ایران. مطالعات راهبردی زنان، 17(67): 124-85.
ملتفت، حسین و بهمنی، سجاد (1400). ارائۀ مدل پارادایمی مهاجرت به محلات حاشیه­نشین کوی علوی و حصیرآباد اهواز (مطالعۀ کیفی با روش نظریۀ داده­بنیاد). مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، 15(2): 92-72.
مهدی پور، آسیه؛ مهدی پور، احمد و قاسمی دردهایی، علی (1399). بررسی قصد مهاجرت از روستا و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: روستاهای بخش کلات شهرستان آبدانان، استان ایلام). توسعۀ محلی (روستایی-شهری)،11(2): 458-437.
نوبهار، الهام؛ قربانی، فهیمه و حدادمقدم، ملیحه (1400). بررسی رابطۀ بین بیکاری و خالص مهاجرت: رهیافت اقتصادسنجی فضایی. فصل­نامۀ پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 29(98): 176-135.
 
 
 
 
 
 
Bekhtiar, K. (2022). Robotization, internal migration and rural depopulation in Austria (No. 41). IHS Working Paper.
Birchall, J. (2016). Gender, age and migration: An extended briefing, BRIDGE, UK: Institute of Development Studies.
Bryant, A. & Charmaz, K. (2007). Grounded theory in historical perspective: an epistemological account. in: bryant, A. and Charmaz, K., (Eds.). The SAGE handbook of grounded theory (pp. 31-57). los angeles: sage.
Buchanan Stafford S.H (1984). Haitian immigrant women: a cultural perspective. Anthropologica, 26(2), 171.
Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research (3rd ed.): Techniques and procedures for developing grounded theory. SAGE Publications, Inc.,
https://doi.org/10.4135/9781452230153
Curran, S. R., & Saguy, A. C. (2001). Migration and cultural change: a role for gender and social networks? Journal of International Women's Studies, 2(3), 54-77.
Charmaz, K. (2014). Constructing grounded theory.  SAGE Publications Ltd.
De Haas, H. (2010). The internal dynamics of migration processes: A theoretical inquiry. Journal of ethnic and migration studies, 36(10), 1587-1617.
Deshingkar, P., & Grimm, S. (2005). Internal migration and
development: A global perspective. United Nations.
 Fassmann, H., & Musil, E. (2013). Conceptual framework for modelling longer term migratory, labour market and human capital processes. Hungarian Demographic Research Institute.
Gouws, A. (2010). The feminisation of migration. Africa Insight, 40(1), 169-180.
Greenwood, M. J. (1997). Internal migration in eveloped countries. In Handbook of population and family economics (pp.647-720), Elsevier.
Hunter, L. M., & David, E. (2009). Climate change and migration: Considering the gender dimensions. Boulder: University of colorado, Institute of Behavioral Science.
Jolly, S., Reeves, H., & Piper, N. (2005). Gender and migration: Overview report. Trabajo y empleo.
Lattof, S. R., Coast, E., Leone, T., & Nyarko, P. (2018). Contemporary female migration in ghana: Analyses of the 2000 and 2010 censuses.
Demographic Research, 39, 1181-1226.
Nam, U. W. V. (2021). Domestic migration among ethnic minority women: A situation analysis. United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women (UN Women). Retrived from
https://asiapacific.unwomen.org/sites/default/files/2022-06/vn-ISDS_Report_DMaEMW_EN_20220530s.pdf
Owusu, K. G. (2020). Migration and development: Ghanaian hometown associations (HTAs) as drivers of Welfare development back Home (PhD Dissertation in sociology, University of sheffield: Faculty of Social Sciences).
Owusu, K. G. (2020). Migration and
development: Ghanaian Hometown Associations (HTAs) as drivers of welfare development back home (Doctoral dissertation, University of Sheffield).
Paiewonsky, D., & Penson, C. N., & Santo Domingo, A (2009). The
feminization of international labour migration: Gender. united nations international research and training institute for the advancement of women (INSTRAW), Working Paper, 1, 1-7.
 Pötzschke, S., & Rinken, S. (2022). Migration research in a digitized world: Using innovative technology to tackle methodological challenges. Springer.
Ravenstein, E. G. (1885). The laws of migration. Royal Statistical Society, 48(2), 167-235
Singer, R. (1949). The Agaricales in modern taxonomy.Lilloa.
Stark, O., & Taylor, J. E. (1989). Relative deprivation and international migration oded stark. Demography, 26(1), 1-14.
Stark, O., & Taylor, J. E. (1991). Migration incentives, migration types: The role of relative deprivation. The Economic Journal, 101(408), 1163-1178.
Todaro, M. P. (1976). Internal migration in developing countries; a review of theory, evidence, methodology and research priorities. ILO.
Todaro, M. P., and Maruszko L. (1987). Illegal migration and US immigration reform: A conceptual framework, Population and Development Review, 31(1): 101-114.
Wood, ch (1982). Equilibrium and
historical-structural perspectives on migration. Review Migration International, 16 (2), 298-319.
Zelinsky, W. (1971). The hypothesis of the mobility transition. Geographical Review, 61(2), 219-249
 
.