تحلیل انتقادی گفتمان خصوصی‌سازی آموزش و پرورش در گفتمان‌های پس از انقلاب اسلامی ایران: مطالعۀ موردی گفتمان‌های اصلاح‌طلب و اصول‌گرایی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

اهداف: خصوصی‌سازی آموزش یکی از موضوعات پرمناقشه‌ای که در سال‌های اخیر در کانون توجه سیاست‌گزاران بوده است. خصوصی‌سازی آموزش و پرورش علاوه بر کاهش فشار بر بودجۀ دولت، ایجاد بازار رقابتی و یاددهی و یادگیری به کارآیی بیشتر در استفاده از منابع است. هدف از این پژوهش تحلیل انتقادی گفتمان خصوصی‌سازی آموزش و پرورش ایران پس از انقلاب اسلامی دولت اصول‌گرایی و اصلاح‌طلب می‌باشد. روش مطالعه: تحقیق حاضر یک مطالعۀ کیفی است که با استفاده از روش تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف به توصیف، تفسیر و تبیین ماهیت و عناصر گفتمانی آموزش و پرورش در این دوره‌های تاریخی پرداخته است. یافته‌ها:  نشان داد در متون گفتمان اصلاح‌طلب، تأکید بر مشارکت مردم در آموزش و پرورش، شرایط بومی و توجه به اقلیت‌ها در عرصۀ تعلیم و تربیت و در متون گفتمان اصول‌گرایی تأکید بیشتری بر حمایت از مدارس غیردولتی، توجه به نیازهای محلی و منطقه‌ای، مشارکت‌گرایی، تمرکززدایی و شوراهای آموزش و پرورش است، مؤلفه‌هایی که در متون گفتمان رقیب نمود کمتری دارد هر گفتمان با طرد گفتمان پیشین و برجسته‌سازی و محوری نمودن نظرات و سیاست‌های مورد نظر، موجودیت خود را تحکیم و تثبیت نموده است. نتیجه‌گیری: گفتمان‌های بعد از انقلاب به همه مقوله‌ها و شاخصهای خصوصی‌سازی آموزش به صورت متوازن و متعادل نپرداخته‌اند. در غالب موارد، اسناد مورد بررسی از الگوی تک گفتمانی پیروی می‌کنند و علاقه‌ای به استفاده از عناصر گفتمان‌های رقیب ندارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of the Discourse on the Privatization of Education in Iran’s Post-Islamic Revolution: A Case Study of the Reformist and Principled Discourses

نویسندگان [English]

  • Kobra َAhmadvand 1
  • Akbar Salehi 2
  • Alireza Mahmoodnia 2
  • Susan Keshavarz 3
1 Ph.D. Candidate in Philosophy of Education, Kharazmi University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Faculty of Education and Psychology, Kharazmi University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Objectives: Privatizing education has recently been a highly debated topic among policymakers. Privatization of education aims to reduce the burden on government budgets and create a competitive market, focusing on improving the efficiency of resource utilization in teaching and learning. This research aims to critically analyze the discourse surrounding the privatization of education in Iran after the Islamic Revolution, specifically examining the perspectives of both the principled and reformist governments. Methods: The present study adopts a qualitative approach using Foucauldian critical discourse analysis to describe, interpret, and elucidate the nature and discursive elements of education during these historical periods. Results: Results indicate that the reformist discourse strongly emphasizes public participation in education, consideration of local conditions, and attention to minority groups in education. On the other hand, the principled discourse places greater importance on supporting non-governmental schools addressing local and regional needs, promoting participation, decentralization, and educational councils. These components are less prevalent in rival discourses. Each discourse rejects the previous discourse and accentuates and centralizes its own views and policies, thus strengthening and affirming its own identity. Conclusion: Post-revolution discourses have not sufficiently addressed all the dimensions and indicators of education privatization in a balanced manner. In most cases, the examined documents adhere to a singlediscourse model and lack interest in incorporating elements from rival discourses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • privatization of education
  • critical discourse analysis
  • reformist
  • principled approach
اخوان کاظمی، بهرام (1388). گفتمان عدالت در دولت نهم. مجلۀ معرفت سیاسی، 1(2): 243-195.
اکبرزاده، فهیمه (1399). تحلیل انتقادی شاخصه­های عدالت آموزشی در گفتمان­های بعد از انقلاب اسلامی (رسالۀ دکتری، دانشگاه خوارزمی تهران).
آقازاده، احمد و آرمند، محمد (1399). تاریخ آموزش و پرورش ایران (با تأکید بر تحولات تربیتی دورۀ معاصر). تهران: انتشارات سمت.
آقاگل زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
باباخانی، سجاد (1398). تحلیل انتقادی گفتمان­های تربیت شهروندی بعد از انقلاب اسلامی (رسالۀ دکتری، دانشگاه خوارزمی تهران).
بابادی عکاشه، زهرا؛ شریف، سیدمصطفی  و جمشیدیان، عبدالرسول (1389). تأمین و گسترش برابری فرصت‌ها و عدالت آموزشی در آموزش و پرورش استان اصفهان. رفاه اجتماعی، 10(37): 305-287.
تنسیمی، علی و سجای، محمد (1380). نقدی بر مبانی نظری خصوصی­سازی مراکز آموزشی، پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، 7(2): 21-15.
جشمیدی، سمیرا (1391). تبیین مبانی گفتمان‌های اصلاح­طلب و اصول­گرا و تأثیر آن‌ها بر احزاب خرداد و پیروان خط امام رهبری، (پایان­نامۀ دکتری رشتۀ علوم سیاسی دانشگاه اصفهان).
جمشیدی، لاله؛ آراسته، حمیدرضا؛ نوه ابراهیم، علی و زین آبادی، حمیدرضا (1392). توسعۀ کیفی خصوصی­سازی آموزش عالی در ایران؛ الزامات و پیش بایست­های خرد، نوآوری و ارزش آفرینی،1(3): 88-65.
جهانگیری، جهانگیر و فتاحی، سجاد (1391). تحلیل گفتمان محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست جمهوری دور دهم. مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، 5(3): 47-23.
حاجی آقایی، محسن؛ آراسته، حمیدرضا؛ عبدالهی، بیژن و عباسیان، حسن (1399). آسیب­شناسی ساختاری مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی مازندران. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 10(34): 148-128.
حاضری علی محمد؛ ایران نژاد، ابراهیم و مهرآیین، مصطفی (1390). گفتمان اصلاح‌طلبی اسلامی در ایران پس از انقلاب. جامعه‌شناسی تاریخی، 3 (۱): 152-109.
حسنی شلمانی و  محمد حسن (1394). پته آموزشی؛ حق انتخاب یا مالکیت؟  فصل­نامۀ علمی - پژوهشی تعلیم و تربیت، ۳۱ (۳): 57-76.
حسین زاده،  محمد علی (1386). گفتمان­های حاکم بر دولت­های پس از انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دارکش، محمد و فیروزآبادی، سید احمد (1401). مطالعة انتقادی تحولات نئولیبرالی آموزش عمومی در ایران پس از انقلاب.  فصل­نامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 18(1): 58-1.
رضایی، حسن و نظری، بهزاد (1394). مشارکت سیاسی در گفتمان‌های اصول­گرایی و اصلاح­طلبی. فصل­نامۀ مطالعات افکار عمومی، 4(13): 26-5.
ساعی، علی؛ قاراخانی، معصومه و مومنی، فرشاد (1391). دولت و سیاست آموزش در ایران از سال 1360 تا 1388. فصل­نامۀ  علوم اجتماعی، 19(56): 117-166.
سرمدی، محمدرضا (1394). جایگاه عدالت آموزشی در تحول نظام تعلیم وتربیت مبتنی بر سازنده­گرایی. فصل­نامۀ علمی پژوهشی پژوهش در یادگیری آموزشگاهی، 3(10): 70-62.
عبدالله زاده، نسیم؛  بلند همتان، کیوان و  شیربگی، ناصر (1400). خصوصی­سازی مدارس و بازتولید نابرابری آموزشی: برساخت تجارب مدیران مدارس سطح متوسطۀ شهر سنندج. برنامه­ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، 13(48): 186-147.
عزیزی، اسماً؛ سرخابی، محمد؛ خراسانی؛ اباصلت و آراسته، حمیدرضا (1400). آسیب­شناسی خصوصی­سازی آموزش عالی ایران. فصل­نامۀ راهبرد توسعه، 65: 157-133.
عزیزی، نعمت الله؛ جعفری، پریوش؛ فرزاد، ولی الله و صنوبری، محمد (1391). موانع گسترش مشارکت بخش خصوصی در آموزش و پرورش: مورد واکاوی مدارس غیر انتفاعی. مجلۀ علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز،20(1): 94-75.
عمادزاده، مصطفی (1386). اقتصاد آموزش و پرورش. اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
فاطمی نیا، محمدعلی و عباسی، نجمه (1400). سیاست خصوصی‌سازی مدارس دولتی: ارزیابی طرح مدارس خرید خدمات در استان قم. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 11(40): 438-416.
فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ شایسته پیران و دیگران، ج 1، تهران: وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
قاسمی پویا (1380). مشارکت‌های مردمی در آموزش و پرورش. تهران: پژوهشکدۀ تعلیم و تربیت، واحد انتشارات.
قائمی طلب، محبوبه (1389). بررسی تطبیقی دو گفتمان اصلاح­طلبی و اصول­گرایی با تأکید بر سیاست خارجی (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان).
مهرعلی‌زاده، یداللّه (1378). خصوصی­سازی مدارس در ایران. دست­آوردهای روان­شناختی، 6(1): 126-105.
  میرفخرایی، تژا (1383). فرآیند تحلیل گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
نادری، ابوالقاسم (1388). مالیه آموزش. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ناظم، زهرا (1394). مشارکت مردمی و موانع آن در آموزش و پرورش، کنفرانس بین­اللملی مدیریت و علوم اجتماعی.
نجفی، نفیسه و باقری، خسرو (1387). عدالت در آموزش و پرورش از دیدگاه اسلام با تأکید بر خصوصی­سازی مدارس. روان­شناسی و علوم تربیتی، 38(1): 43-21.
هاشمیان، فخرالدین؛ زندیا، هادی و آقامحمدی، جواد (1394). تحلیل مشارکت بخش خصوصی در نظام آموزش و پرورش. فصل­نامۀ سیاست‌های راهبردی و کلان، 12(3): 26-1.
یاری قلی، بهبود (1392). بررسی فلسفۀ ایجاد مدارس غیرانتفاعی و ناسازگاری آن با عدالت تربیتی از منظر متخصصان تعلیم و تربیت. رویکردی هرمنوتیکی. پژوهش­نامۀ مبانی تعلیم وتربیت، 3(2): 210-195.
 
Bayram, A. (2018). The reflection of neoliberal economic policies on education: Privatization of education in Turkey. European Journal of Educational Research, 7(2), 341-347.
Clive, R. B. & Henry, M. L. (2002). Education privatization:causes,consequences and planning consequences. UNESCO: IIEP, Paris. Retrived from https://policycommons.net/artifacts/8865141/education-privatization/9715963. CID:
20.500.12592/80gb657.
 Osemeke, M. (2011). Problems and prospects of private Sector organizations in nigeria.international Journal of Business and Management,  6(4), 178-187.
De Nijs, B. (2017). Privatization in education (Doctoral dissertation, university the Netherlands).
Earle, J. & Shpak, S.  (2019). Impact of privatization on employment and earnings. IZA    World of Labor, 1, 32-44.
Fairclough, I & Fairclough, N. (2005). Political discourse analysis: A method for advanced students. London: Routledge implications. UNESCO: IIEP, Paris.www.unesco.org/iiep.
Friedman, M. (1997). Public Schools: Make Them Private. Education Economics, 5(3), 341-44.
Glewwe, P. (2002). Schools and skills in developing countries: education policies and socioeconomic outcomes. Journal of Economic Literature, 40(2), 436- 482.
Ikemba-Efughi, I., & Raj, R. (2020). Managerial behaviour and corporate social responsibilities of private education providers in Nigeria: a case of private primary education. Journal of Global Responsibility, 11(4), 387-405.
Kuehn, L., Mathison, S., & Ross, E. W. (2018). The many faces of privatization. Institute for Public Education/British Columbia, Occasional Paper, (1), 5.
Levy, D. C., & Zumeta, W. (2011). Private higher education and public policy: A global view. Journal of Comparative Policy Analysis: Research and Practice, 13(4), 345-349.
Lewis, L., & Patrinos, A. H. (2012). Impact evaluation of private sector participation in education. The World Bank: CfBT Education Trust.
Lauren, M & Katie, L & Jemimah L.J. (2020). Cutting school: the rivatization, segregation, and the end of public education perspectives from nepal. International Journal of Educational Development, 65(1) 57-67.
DOI:10.1177/001312451990015
Mok, K. H. (2005). Globalisation and governance: Educational policy instruments and regulatory arrangements. International Review of Education, 51, 289-311.
Rizvi, F. (2016). The Ideology of Privatization in Higher Education: A Global Perspective. Privatization and Public Universities. Indiana University Press.
Tan, J.P. (1985). Private enrollments and expenditure on education: Some macro trends. International Review of Education, 31(1), 103-117.
Yldrm, M. (2014). Effects of privatization on education quality and equityon: Comparison of a public and a private primary school in Turkey. European Journal of Research on Education, Special Issue: Contemporary Studies in Education, 17(1), 40-46.