طراحی یک مدل اندازه‏‌گیری برای سنجش سرمایه اجتماعی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

چکیده

اهداف: سرمایه اجتماعی، مجموعه هنجارها و شبکه‏‌هایی است که امکان مشارکت مردم در اقدامات جمعی را به منظور کسب سود متقابل فراهم می‏کند و مناسبات اجتماعی بین مردم یک جامعه را شکل می‏دهد. در بررسی پژوهش‏های پیشین مشخص شد که سرمایه اجتماعی با ابعادی از جمله، اعتماد، انسجام و روابط اجتماعی در ارتباط با متغیرهای دیگر بررسی شده و نحوه سنجش متغیرها به صورت مشخص بیان نشده است. هدف اصلی پژوهش حاضر آن است که یک مدل اندازه‌‏گیری برای متغیر سرمایه اجتماعی طراحی نماید. بدین منظور و برای برخورداری از شمول و جامعیت مفهومی، چهار وجه عینیت، ذهنیت، عاملیت، ساختار، در دو محور عینی- ذهنی و ساختار- عاملیت، برای این مفهوم در نظر گرفته شد. در نهایت با مبنا قرار دادن تئوری ناهاپیت و گوشال، سرمایه اجتماعی بر اساس وجوه چهارگانه مذکور، در سه بعد ساختاری، هنجاری و شناختی عملیاتی گردید. روش مطالعه: پرسش‌نامه‌‏ای محقق‌ساخته در 3 بعد ساختاری، شناختی و هنجاری طراحی شد. با توجه به اینکه در شهر کرمانشاه وجود محورهای عبوری در بخش‎هایی از شهر علاوه بر تغییرات کالبدی، گسست اجتماعی را نیز در پی داشته است پس از تعیین اعتبار و پایایی سرمایه اجتماعی، با روش پیمایش، نمونه‌‏ای مشتمل بر 384 نفر از شهروندان شهر کرمانشاه انتخاب و با روش نمونه‏‌گیری، خوشه‌‏ای چند مرحله‌‏ای، پرسش‌نامه تکمیل گردید. یافته‏‌ها: داده‏‌های گردآوری شده، به منظور رسم یک مدل اندازه‏‌گیری و تحلیل عاملی تأییدی آن، با نرم‌افزار اِموس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در نهایت مدلی مشتمل بر سه بعد و 63 گویه طراحی و اعتبار و پایایی نهایی آن بر اساس شاخص‌‏های مقتضی، بررسی و تأیید گردید. نتیجه‏‌گیری: این تحقیق یک مدل معتبر برای سنجش و اندازه‏‌گیری سازه سرمایه اجتماعی فراهم ساخته است که می‌‏تواند در پژوهش‏های آتی به کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Designing a Measurement Model to Measure Social Capital

نویسندگان [English]

  • Mahsa Ghane 1
  • Ali Asghar Abbasi Asfajir 2
  • Ali Rahmani Firoozjah 2
1 Ph.D. student in Sociology of Economy and Development, Babol Branch, Islamic Azad University, Babol, Iran
2 Associate Professor, Department of Sociology, Babol Branch, Islamic Azad University, Babol, Iran
چکیده [English]

Objectives: Social capital is a collection of norms and networks that facilitate people's participation in collective actions to achieve mutual benefits and shape the social relationships within a community. Previous research has indicated that social capital, with dimensions such as trust, cohesion, and social relationships, was evaluated regarding other variables, and the precise evaluation method of these variables has not been clearly elucidated. The main objective of the current study is to design a measurement model for the social capital variable. To achieve this, and for the sake of comprehensiveness and conceptual inclusiveness, four aspects, including materiality, mentality, agency, and structure, were considered for this concept along the two axes of material-mental and structural-agential. Finally, based on the Nahapiet and Ghoshal theory, social capital was operationalized according to the aforementioned four aspects in three structural, normative, and cognitive dimensions. Methods: A questionnaire was designed using three structural, cognitive, and normative dimensions. Considering that in the city of Kermanshah, the presence of transit axes in some parts of the city has led to social ruptures in addition to physical changes, after determining the validity and reliability of social capital, a sample of 384 citizens of Kermanshah was selected using cluster multistage sampling method, and the questionnaire was completed. The collected data were then analyzed and subjected to confirmatory factor analysis using AMOS software to draw a measurement model. Results: Finally, a model consisting of three dimensions and 63 items was designed, and its final validity and reliability were examined and confirmed based on relevant indices. Conclusion: This research provides a validated model for measuring and evaluating a construct of social capital, which can be employed in future sociological studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social capital
  • measurement model
  • confirmatory factor analysis
  • structural equations
ارجمندی، محمدستار؛ مجیدی، مریم؛ امینی، زین‏العابدین و ساده، احسان (1401). طراحی مدل سرمایه اجتماعی در سازمان‏های دولتی (هم­سو با سند چشم­انداز و سیاست‎های اقتصاد مقاومتی). مدیریت سرمایه اجتماعی، 9(3)، 358-331.
اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ رضاعلی، منصور و چهارراهی، ذبیح اله (1396). تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی شهر (مطالعه موردی: شهر استهبان، استان فارس. مطالعات برنامهریزی سکونتگاه‌های انسانی، 12(2)، 389-375.
پوربهی، طیبه؛ جعفری نیا، غلامرضا و شمس‏الدینی، علی (1401). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری بوشهر. جغرافیا و برنامهریزی منطقهای، 12 (47)، 217-200.
جوانپور، محمدعلی؛ امام جمع، فرهاد و رحیمی، عبدالرحیم (1400). بررسی اعتبار مدل رشد و توسعه سرمایه‏های اجتماعی در سازمان‏های دولتی. ترویج علم، 10(21)، 198-173.
حاتمی‏نژاد، حسین؛ عیوضلو، داوود و خزائی‏زاده، فاطمه (1395). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی در فضاهای شهری منطقه 9 شهرداری تهران. پژوهشهای جغرافیای انسانی، 48(2)، 361-349.
خسروی، سحر؛ محسنی تبریزی، علیرضا و آقاجانی مرساء، حسین (1400). تبیین جامعه­شناختی سهم سرمایه اجتماعی در تحرک اجتماعی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 13(50)، 113-99.
ذوالفقاری، اکبر (1398). فراتحلیل جامعه‏شناختی رابطه سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی. انتظام اجتماعی، 10(2)، 189-161.
رسول‏زاده، فرزان؛ شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا (1398). ارائه مدل سرمایه اجتماعی و معماری در مجموعه‏های مسکونی مبتنی بر ساخت اجتماعی. معماری و شهرسازی پایدار، 7(1)، 197-216.
سلیمانی، حسین؛ خیبری، مهوش و غفاری، سید رامین (1403). تحلیل اثرات مؤلفه‏های سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار سکونتگاه‏های روستایی (مورد مطالعه: شهرستان اردل). روستا و توسعه پایدار فضا، 5(1)، 73-49.
سیدمن، استیون (۱۳۸۸). کشاکش آرا در جامعهشناسی، ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
شارع‏پور، محمود؛ ریاحی، محمد اسماعیل و آرمان فاطمه (1393). بررسی تأثیر مؤلفه‏های سرمایه اجتماعی بر سلامت روان (مطالعه شهروندان ساکن تهران). مسائل اجتماعی ایران (دانشگاه خوارزمی)، 5(1)، 100-79.
علیوردی‏نیا، اکبر و یونسی، عرفان (1393). تأثیر میزان خودکنترلی بر ارتکاب جرم در میان دانشجویان. راهبرد فرهنگ، 7(26)، 118-93.
فرقانی، محمدمهدی و قلی‏زاده گللو، شهریار (1400). تأثیر میزان استفاده از شبکه‏های اجتماعی مجازی بر سرمایه اجتماعی دانشجویان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی). مطالعات ‌رسانههای‌ نوین، 7(26)، 301-273.
فوکویاما، فرانسیس (1386). پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن. ترجمه غلامعباس توسلی. تهران: انتشارات شرکت حکایت قلم نوین (جامعه ایرانیان).
فیلد، جان (1392). سرمایه اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی. تهران: انتشارات کویر.
قادری، احمد و نعمت الله تقوی (1392). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی شهروندان شهر سقز، مطالعات جامعهشناسی، 5(19)، 126-111.
کریم زاده، بیاض؛ پورقهرمانی، بابک و بیگی، جمال (1400). طراحی مدل بومی سرمایه اجتماعی برای پیشگیری از جرائم سایبری. انتظام اجتماعی، 13(2)، 148-115.
کلمن، جیمز ساموئل (1390). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
گلابی، فاطمه؛ بوداقی، علی و علیپور، پروین (1394). مروری تحلیلی بر تلفیق عاملیت و ساختار در اندیشه پیر بوردیو. پژوهشهای جامعهشناسی معاصر. 4(6)، 441-419.
لقمان، مونا؛ سعیده زرآبادی، زهراسادات و بهزادفر، مصطفی (1398). بررسی تأثیر متقابل مؤلفههای سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در محلههای شهری (مورد مطالعه: محلههای سلطان میراحمد و فین کاشان). مطالعات معماری ایران، 15(8)، 240-217.
محترم، معصومه؛ ترک‏زاده، جعفر و صالحی، نغمه (1401). مدل‏یابی ساختاری سرمایه اجتماعی دانشگاه و تمایل کارمندان به مشارکت با نقش واسطه‏ای آمادگی آن­ها برای تغییر در دانشگاه شیراز. مدیریت سرمایه اجتماعی، 9(1)، 125-101.
محمدی، حسین؛ تعالی‏مقدم، آزاده و بسطام، مرتضی (1390). برآورد سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف شهر مشهد و ارائه راهکارها جهت ارتقای آن در راستای وظایف شهرداری. مدیریت شهری، 9(27)، 258-237.
محمودی، سمیرا (1393). تبیین الگوی فضایی سرمایه اجتماعی در توسعه روستایی، مطالعه موردی: روستاهای استان خراسان رضوی (پایان‌نامه دکترای تخصصی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، استاد راهنما: غلامرضا غفاری، عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری، استاد مشاور: مهدی پورطاهری).
مظلوم خراسانی، محمد و اصغرپور ماسوله، احمدرضا (1384). سنجش میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم پژشکی مشهد در سال تحصیلی 84-1383 و عوامل مؤثر بر آن. علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، ۲(2)، 215-193.
موسوی، میرطاهر و شیانی، ملیحه (1394). سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی مفاهیم و رویکردها. تهران: انتشارات آگاه.
 
Adedeji, A., Silva, N., & Bullinger, M. (2021). Cognitive and structural social capital as predictors of quality of life for Sub-Saharan African Migrants in Germany. Applied Research in Quality of Life. 16(1), 1003–1017.
Ailun, X., Hans, W., Hongyi, L., & Yongjian, P. (2020). Social capital and total factor productivity: Evidence from Chinese Provinces. China & World Economy, 25(4), 22–43.
Akbarian Ronzi, S. R., Rezaali, M., & Chaharrahy, Z. (2017). On the analysis of the urban social capital situation (case study: Estahban City, Fars Province). Studies of Human Settlements Planning, 12(2),375-389. [In Persian]
Aliverdinia, A., & Yunesi, E. (2014). The effect of level of self-control on crime commitment; among university students. Strategy for Culture, 7(26), 93-118. [In Persian]
Arjmandi, M., S., Majidi, M., Amini, Z., A., & Sadeh, E. (2022). Designing the social capital model in public organizations in line with the twenty-year vision document and the resistance economy policies. Social Capital Management, 9(3), 331-358. [In Persian]
Bernard, P. (2009). Social cohesion: A Critique. CPRN discussion paper. December. Ottawa.
Bourdieu, p. (1997). The forms of capital. in A.H. Halsey (Ed.), Education: culture, economy and society (pp. 241-258). Oxford: Oxford University Press.
Coleman, J., S. (2010). Foundations of social theory. Translated by Saburi Manuchehr. Tehran: Ney Publication. [In Persian]
Field, J. (2013). Social capital. Translated by Gholamreza Ghaffari & Hossein Ramezani. Tehran: Kavir Publication. [In Persian]
Forghani, M., M. & Gholizadeh Gollo, S. (2021), The relationship between the use of virtual social networks and changes in students' social capital dimensions (study case: students of Mohaghegh Ardabili University). New Media Studies, 7(26), 273-301. [In Persian]
Fries, Ch. J. (2009). Bourdieu's reflexive sociology as a theoretical basis for mixed methods research: An application to complementary and alternative medicine. Journal of mixed Method Research, 3(4), 348-326.
Fukuyama, F. (2006). The end of order. Translated by Gholamabbas Tavasoli. Tehran: Hekayat Qalam Novin Company (Iranian Society) Publication. [In Persian]
Ghaderi, A., & Taghavi, N. (2013). The relationship between social capital and life quality in Sagez. Sociology Studies, 5(19), 111-126. [In Persian]
Golabi, F., Boudaghi, A., & Alipour, p. (2015). Analytical review on conflation of agency and structure in the thought of Pierre Bourdieu. Contemporary Sociological Research, 4(6), 419-441. [In Persian]
Hamdan, H., Yusof, F., & Azziyati Marzukhi, M. (2014). Social capital and quality of life in urban neighborhoods high density housing. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 153(1), 169-179.
Hataminejad, H., Eyvazloo, D., & Khazaizadeh, F. (2016). Investigation on the relationship between social capital and satisfaction with quality of life in urban spaces (case study: 9 Region, Tehran Municipality). Human Geography Research Quarterly, 48(2), 349-361. [In Persian]
Javanpoor, M., A., Emamjome, F., & Rahimi, A. (2021). Examining the validity of the model of social capital growth and development in government organizations. Popularization of Science, 10(21), 173-198. [In Persian]
Karimzadeh, B., Pourghahramani, B., & Beigi, J. (2021). Designing a native model of social capital to prevent cybercrime. Social Order, 13(2), 115-148. [In Persian]
Khosravi, S., Mohseni Tabrizi, A., & Aghajani Mersa, H. (2021) Sociological explanation of the share of social capital in social mobility. Iranian Social Development Studies, 13(50), 99-113. [In Persian]
Lin, N. (1999). Building a network theory of social capital. Connections. 22(1), 28-51.
Lin, N. (2001). Social capital: a theory of social structure and action. Cambridge University Press.
Loqman, M., Sa‘eedeh Zar-abadi, Z., S., & Behzadfar M. (2019). Investigating the mutual effects of social capital and quality of life in urban neighborhoods using structural equation modeling (study case: Sultan Mir-Ahmad and Fin in Kashan). Iranian Architectural Studies, 15(8), 217-240. [In Persian]
Mahmoudi, S. (2014). Explaining the spatial pattern of social capital in rural development, case study: villages of Razavi Khorasan province (PhD thesis, Tarbiat Modares University, Faculty of Literature and Humanities, Supervisor: Gholamreza Ghafari, Abdolreza Roknoddin Eftkhari, Advisor: Mahdi Pourtaheri). [In Persian]
Mazlum Khorasani, M., & Asgharpoor Masooleh, A. (2005). Measuring social capital of the medical students of Mashhad Medical Sciences University in the academic year 2004-2005 and the factors affecting it. Ferdowsi University of Mashhad Journal of Social Sciences, 2(2), 193-215. [In Persian]
Mohammadi, H., Ta'ali Moghadam, A., & Bastam, M. (2011). Estimating the social capital in different areas of Mashhad and providing strategies to promotion it in line with the duties of municipality. Urban Management, 9(27), 237-258. [In Persian]
Mohtaram, M., Torkzadeh, J., & Salehi, N. (2022). The structural equation modeling of university social capital and the employee tendency to participate through the mediating role of their readiness for change in Shiraz university. Social Capital Management, 9(1), 101-125. [In Persian]
Mousavi, M., & Shiani, M., (2014). Social capital and social health concepts and approaches. Tehran: Agah Publication. [In Persian]
Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital and the organizational advantage. The Academy of Management Review, 23(2), 242- 266.
Nugraha, A. T., Prayitno, G., Azizi, F.A., Sari, N., Hidayana, I.I., Auliah, A., Siankwilimba, E. (2023). Structral equation model (SEM) of social capital with landowner intention. Economies.11(4), 127.
Pourbehi, T., Jafarinia, Gh., & Shamsoddini, A. (2022). Investigating the effect of social capital on sustainable urban development in Bushehr. Geography and Regional Planning,12(47),200-217. [In Persian]
Rahayu, M. J., Mukaromah, H., Mulyanto, M. (2024). Social capital-based strategy of sustainable village-owned enterprises (BUMDes) development. International Journal of Social Economics, 51(3), 297-312.
Rasoulzadeh, F., Shahcheraghi, A., & Bandarabad, A.  (2019). Presentation of a communicational model for social capital and architectural model in residential complex based on social construction. Sustainable Architecture and Urban Design, 7(1), 197-216. [In Persian]
Requena, F. (2013). Social capital, satisfaction and quality of life in the workplace. Social Indicators Research, 61(3), 331-360.
Roslan, A. H., Russayani, I., Abdul-Razak, N. A. (2010). The relationship between social capital and quality of life among rural households in terengganu, Malaysia, International Journal of Sustainable Development, 1(5), 99-106.
Sharepour, M., Riahi, M., A., & Arman, F. (2014). Investigating the impact of social capital components on mental health (a study of Tehran citizens). Social Problems of Iran (Kharazmi University), 5(1), 79-100. [In Persian]
Sidman, S. (2008). Voting in sociology. Translated by Hadi Jalili.Tehran: Ney Publication. [In Persian]
Soleimani, H., Kheyberi, M., & Ghaffari, S., R. (2024). Analysis of the effects of social capital components on the sustainable development of rural settlements (case study: Ardal). Village and Sustainable Development of Space, 5(1), 49-73. [In Persian]
Sommer, E. & Gamper, M. (2021). Beyond structural determinism: advantages and challenges of qualitative social network analysis for studying social capital of migrants. Global Network a journal of transnational affairs. 21(3), 608-625.
Vannebo, B. I., & Ljunggren, E.B. (2021). Bridging or bonding: An organizational framework for studying social capital in kindergartens. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(5), 1-24.
Verger, D., Lebrère, A. & Bieńkuńska, A. (2013). Quality of life, social capital, poverty and social exclusion in Poland, Central Statistical Office. Social Surveys and Living Conditions Department.
Ward, M., McGarrigle, Ch. A., Carey, D., Kenny, R. A. (2020), Social capital and quality of life among urban and rural older adults. quantitative findings from the Irish longitudinal study on ageing. Applied Research Quality of Life, 15(3), 1117–1133.
Weber, B. & Weber, Ch. (2007). Corporate venture capital as a means of radical innovation: relational fit, social capital, and knowledge transfer. Journal of Engineering and Technology Management, 24(1/2), 11-35.
Woolcock, M. (2001). The place of social capital in understanding social and economic outcome. Isuma: Canadian Journal of Policy Research, 2(1), 1-17.             
Zolfaghari, A. (2019). A sociological meta-analysis explanation of the relationship between social capital and social security. Social Order, 10(2), 161-190. [In Persian]