زمانۀ پسااستعماری و بازاندیشی در هویت ایرانی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

اهداف: هدف پژوهش حاضر، بررسی رهیافت پسااستعماری و ظرفیت‌سنجی امکانات نظری آن برای بازاندیشی و تأمل در هویت ایرانی در دوران معاصر است. روش مطالعه: مطالعۀ حاضر از نوع کیفی و بر اساس تحلیل انتقادی و مقایسه‌ای نظریۀ پسااستعماری با تأکید بر هویت و در خصوص مسائلی که در دوران متأخر هویت ایرانی را همپای دیگر جوامع به موضوعی مسأله‌ساز تبدیل کرده، است. گسترۀ مطالعه نیز با نگاهی به مهم‌ترین ابعاد نظریۀ پسااستعماری، بخشی از آرا و نظریات مهم در حوزۀ هویت معاصر در ایران را که از حیث دغدغه‌های مشترک قابل تطبیق و مقایسه هستند، دربرمی‌گیرد. یافته‌ها: با آنکه ایران جزو معدود کشورهایی است که به طور مستقیم مستعمره نشده، فارغ از معضلات دوران استعمار نبوده و در هویت‌یابی دوران اخیر کمابیش با همان معضلاتی مواجه بوده که در رهیافت پسااستعماری مطرح شده‌اند. نظر به هویت چندلایه و نسبت همواره بغرنج ارتباط آن‌ها، موضوع مهم در این مطالعه، کیفیت برقراری نسبتی بین اجزای هویت ایرانی با یکدیگر از یک سو و در عین حال، مواجهه با دیگری در وضعیت جدید است. نتیجه‌گیری: بر اساس رویکرد پسااستعماری، بازتعریف هویت ایرانی مستلزم بازاندیشی نوینی در اقتضائات هویتی نوظهوری است که از سویی نیازمند اتخاذ موضعی نقادانه در قبال سیطرۀ مفروضات گفتمان شرق‌شناسی و تمایل منفعلانه نسبت بدان بوده و در عین حال، باید تلاش نماید از گرایش به قطب سلبی محتمل در این خصوص یعنی بومی‌گرایی واکنشی و منفعلانه نیز اجتناب ورزد. بدین ترتیب در متن زمانه و زمینۀ پسااستعماری به دور از دوگانه‌سازی‌های ذاتی معرفتیِ، امکان طرح تأسیس نظام دانایی جدیدی بر اساس باور به برساخته بودن و نیز ترکیبی و به اصطلاح هیبریدی بودن هویت مسأله مهم بازتعریف هویت ایرانیان در دوران جدید است به ویژه اینکه چنین بازاندیشی جدیدی برای تعامل فعالانه در جهان کنونی و اتخاذ موضعی فراتر از حبّ و بغض‌های تاریخی ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Post-Colonial Era and Rethinking in Iranian Identity

نویسنده [English]

  • Reza Nasiri Hamed
Assistant Professor of Political Science, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Objectives: The current research aims to investigate the post-colonial approach and assess its theoretical possibilities for rethinking and reflecting on Iranian identity in the contemporary era. Methods: The present study is qualitative and based on a critical and comparative analysis of the post-colonial theory with an emphasis on identity and the issues that have made Iranian identity problematic. This investigation, which looks at the most important aspects of post-colonial theory, includes some of the important opinions and ideas in the field of contemporary identity in Iran, which can be compared in terms of common concerns. Results: Although Iran is one of the few countries that has not been directly colonized, it is not free from the problems of the colonial era, and in the identification of the recent era, it has faced the same problems that were raised in the post-colonial approach. Considering the multi-layered identity and their always complicated relationship, the important issue in this study is the quality of establishing a relationship between the components of the Iranian identity with each other on the one hand, and at the same time, facing the other in a new situation. Conclusion: Based on the post-colonial approach, redefining the Iranian identity requires a new rethinking of emerging identity requirements, which, on the one hand, requires taking a critical stance towards the dominance of the assumptions of the orientalist discourse and a passive tendency towards it, and on the other hand, must try to avoid the negative pole. In this regard, it is possible to avoid reactive and passive localism. Thus, in the context of the post-colonial era and context, away from the inherent epistemological dualisms, the possibility of establishing a new knowledge system based on the belief that identity is constructed, as well as the so-called hybrid nature of identity, is an important issue of redefining the identity of Iranians in the new era. Such a new rethinking is necessary for active interaction in the current world and for adopting a position beyond historical love and hatred.

کلیدواژه‌ها [English]

  • colonialism
  • deconstruction
  • other
  • identity
  • orientalism
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1357). مکتوبات و الفبای جدید. تبریز: نشر احیاء.
آشوری، داریوش (1377). ما و مدرنیّت (چاپ دوم). تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
اباذری، یوسف­علی و کریمی، جلیل (1388). اندیشۀ انتقادی پسااستعماری، در: درآمدی بر علوم انسانی انتقادی، به اهتمام مسعود آریایی­نیا. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ابن‌باجه، محمّد بن یحیی (1994). تدبیرالمتوحّد. تونس: سراس للنشر.
حائری، عبدالهادی (1394). نخستین رویارویی­هایی اندیشه­گران ایران با دو رویۀ تمدن بورژوازی غرب (چاپ ششم). تهران: امیرکبیر.
داوری اردکانی، رضا (1389). ما و تاریخ فلسفه اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رجایی، فرهنگ (1385). مشکلۀ هویت ایرانیان امروز: ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ (چاپ سوم). تهران: نشر نی.
رجایی، فرهنگ (1396). بازیگری در باغ هویت ایرانی: سرنمونی حافظ. تهران: نشر نی.
رجایی، فرهنگ (1398). اندیشه و اندیشه­ورزی. تهران: فرهنگ جاوید.
ریکور، پل (1374). خاطره، تاریخ، فراموشی. گفتگو، 8: 59-47.
شایگان، داریوش (1380).  بت­های ذهنی و خاطره ازلی (چاپ چهارم). تهران: امیرکبیر.
طباطبایی، سیدجواد (1399). تأملی دربارۀ ایران، جلد دوم: نظریۀ حکومت قانون در ایران، بخش نخست: مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی (چاپ سوم). تهران: مینوی خرد.
مردی‌ها، مرتضی (1382). فضیلت عدم قطعیت در علم شناخت اجتماع. تهران: طرح نو.
وحدت، فرزین (1383). رویارویی فکری ایران با مدرنیت. ترجمۀ مهدی حقیقت­خواه. تهران: ققنوس.
 
Abazari, Y. & Karimi, J. (2006). Postcolonial critical thought, In M. Ariayinia (Ed.). An introduction to critical humanities. Tehran: Institute for cultural, social and civilization studies. [In Persian [
Adorno, T. (1980). Letters to Walter Benjamin, in: Aesthetics and politics. London: Verso.
Agamben, G. (2009). What is an apparatus? and other essays, Trans. by David Kishik and Stefan Pedatella. Stanford: Stanford University press.
Akhundzade, M. (1978). Letters and new alphabet. Tabriz: Ehya pub.] In Persian [
Al-azm, S. J. (2014). On fundamentalisms. Berlin: Gerlach press.
Althusser, L. (1971). Lenin and philosophy and other essays, Trans. by Ben Brewester. New York: Monthly Review press.
Anderson, B. (2006). Imagined communities: reflections on the origin and spread of nationalism, London: Verso.
Andreotti, V. de O. & De Sauza, L. M. T. M. (2018). Critical education and postcolonialism, In M. A. Peters (Ed.). Encyclopedia of educational philosophy and theory (pp.269-275). Springer.
Ashoori, D. (1998). Us and modernity. Tehran: Serat cultural institution.  [In Persian]
Avempace, M. (1994). The handling of the solitary. Tunis: Ceresbookshop.] In Arabic [
Azada-Palacios, R. A. (2021). Hybridity and national identity in post-colonial schools, Educational philosophy and theory, May.1-11.
Bachmann-Medick, D. (2016). Cultural turns, Trans. by Adam Blauhut. De Gruyter.
Bhabha, H. k. (1994) The location of culture. London: Routledge.
Bloom, H. (1994). The western canon: the books and school of the ages. New York: Harcourt Brace & Company.
Boroujerdi, M. (1996). Iranian intellectuals and the west: the tormented triumph of nativism. New York: Syracuse university press.
Davari Ardakani, R. (2010). Us and the history of Islamic philosophy. Tehran: Research Institute for Islamic Culture and Thought. [In Persian [
Dearden, R. F. (1972). Autonomy and education. in R. F. Dearden, P. H. Hirst and R. S. Peters (Ed.). Education and the development of reason. London: Routledge.
Derrida, J. (1978). Writing and difference, Trans. by Alan Bass. London: Routledge.
Fanon, F. (1963). The wretched of the earth, Trans. by Constance Farrington. New York: Grove press.
Freire, P. (2000). Pedagogy of the oppressed, Trans. by Myra Bergman Ramos. New York: continuum.
Gilbert, H. & Tompkins, J. (2002). Post-colonial drama: theory, practice, politics. London: Routledge.
Gilyard, K. (2008). Composition and cornel west; notes toward a deep democracy. Carbondale: Southern Illinois university press.
Habermas, J. (2003). Truth and justification, Trans. by Barbara Fultner. Massachusetts: The MIT press.
Haeri, A. (2015). The first confrontations of Iranian thinkers with the two sides of western bourgeois civilization. Tehran: Amir Kabir. [In Persian [
Hall, D. E. (2004). Subjectivity. New York: Routledge.
Haskar, V. (1979). Equality, liberty and perfectionism. New York: Oxford university press.
Heidegger, M. (2001). Being and time, Trans. by John Macquarrie & Edward Robinson, Oxford: Blackwell publishers Ltd.
Henderson, M. G. (2013). Speaking in tongues: dialogics, dialectics and the black woman‘s writers literary tradition, in P. Williams and L. Chrisman (Ed.). Colonial discourse and post-colonial theory:  a reader. Abingdon: Routledge.
Hooks, B. (2013). Postmodern blackness, in P. Williams and L. Chrisman (Ed.). Colonial discourse and post-colonial theory: a reader. Abingdon: Routledge.
Kapoor, I. (2008). The postcolonial politics of development. London: Routledge.
Kohn, M. & Kavita, R. (2022). Colonialism, the Stanford Encyclopedia of Philosophy.
https://plato. Stanford.edu/ entries/colonialism/
Le Ha, P. (2008). Teaching english as an international language: identity, resistance and negotiation. Clevedon: Multilingual Matters LTD.
Loomba, A. (2005). Colonialism/postcolonialism. London: Routledge.
Lorde, A. (2007). Sister outsider: essays and speeches. New York: Crossing press.
MacCannell, D. (1999). The tourist: a new theory of the leisure class. Berkeley: university of California press.
Mardiha, M. (2003). The virtue of uncertainty on the science of socialogy. Tehran: Tarh-e-no. [In Persian [
Marx, K. & Engels, F. (1998). The german ideology. New York: Prometheus books.
Memmi, A. (2003). The colonizer and the colonized. London: Beacon press.
Nietzsche, F. (1980). On the advantage and disadvantage of history for life, Trans. by P. Preuss, Indiana: Hackett publishing company, Inc.
Oakeshott, M. (1962). Rationalism in politics and other essays. London: Methuen & co LTD.
Rajaee, F. (2006). The identity problem of Iranians today: playing a role in the age of one civilization and several cultures. Tehran: Ney pub.] In Persian [
Rajaee, F. (2017). Acting in the garden of Iranian identity: the model of Hafez. Tehran: Ney pub.] In Persian [
Rajaee, F. (2019). Thought and thinking. Tehran: Farhange Javid. [In Persian [
Ricoeur, P. (1990). Time and narrative, Vol.1, Trans. by K. McLaughlin and D. Pellauer. Chicago: The university of Chicago press.
Ricoeur, P. (1995). Memory, history, forgetting. Dialogue, 8, 47-59. [In Persian [
Rizvi, F. (2014). Colonialism and postcolonial theory, in D. C. Phillips (Ed.). Encyclopedia of educational theory and philosophy, Los Angeles: Sage reference.
Rizvi, F., Lingard, B. & Jennifer, L. (2006). Postcolonialism and education: negotiating a contested terrain, Pedagogy, culture & society, 14(3), 249-262.
Robertson, R. (1996). Globalization; social theory and global culture. London: Sage publications Ltd.
Romero, N. (2020). Postcolonial philosophy of education in the Philippines. https://www.researchgate.net/publication/339780911_postcolonial_philosophy of education _ in _ the _Philippines.
Rorty, R. (1993). Contingency, irony and solidarity. Cambridg: Cambridge university press.
Said, E. (1977). Orientalism. London: Penguin.
Schmitt, C. (2007). The concept of the political, Trans. by George Schwab. Chicago: The university of Chicago press.
Shayegan, D. (2001). Mental idols and eternal memory. Tehran: Amir Kabir. [In Persian [
Spivak, G. C. (2010). Appendix: can the subaltern speak? in R. C. Morris (Ed.). Reflections on the history of an idea: can the subaltern speak? New York: Columbia university press.
Tabatabai, J. (2020). A reflection on Iran, volume two: Theory of the rule of law in Iran, part one: Tabriz school and the foundations of modernism. Tehran: Minooye Kherad. [In Persian [
Thakur, G. B. (2020). Postcolonial lack: identity, culture, surplus. New York:
state university of New York.
Thorpe, R. A. (2022). The idea of a post-colonial university. Prism, 4(1), 4-14.
Turner, B. S. (1987). A note on nostalgia, Theory, culture and society, 4, 147-156.
Turner, B. S. (2003). Orientalism, postmodernism and globalism. London: Routledge.
Unterhalter, E. (2019). Social justice, development theory and the question of education, in R. Cowen and A. M. Kazamias. International handbook of comparative education, part one. Dordrecht: Springer Netherlands.
Vahdat, F. (2004). God and juggernaut: Iran, s intellectual encounter with modernity. Trans. By M. Haghighatkhah. Tehran: Qoqnoos. [In Persian]
Young, R. J.  C. (2003). Postcolonialism: a very short introduction. Oxford: Oxford university press.
Young, R. J.  C. (2016). Postcolonialism: an historical introduction. Chichester: Blackwell publishing Ltd.