تأملی در باب رابطۀ منش ملی و امر توسعه بر اساس الگوی جامعه‌شناسی معرفت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی (گرایش مسائل ایران)، گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

2 دانشیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

اهداف: بحث دربارۀ توسعه‌یافتگی و توسعه‌نیافتگی کشورها، پیچیدگی‌های بسیاری داشته و همواره از سوی متفکران و مکاتب مختلف در تناظر با برداشت‌ها و رویکردهای خاص، واکاوی شده است. منش ملی نیز از موضوعاتی بوده که برخی از دیرباز با تأمل در باب آن، پیرامون نسبت خلقیات جوامع ملی و نقش آن بر امر توسعه، به‌ویژه چرایی و چگونگی توسعه‌نیافتگی، اندیشه‌ورزی کرده‌اند. بر اساس این، پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر مبانی و مفاهیم دانش سیاست، به رابطۀ میان منش ملی و امر توسعه در اندیشۀ متفکران بپردازد. روش مطالعه: این پژوهش با رویکردی تحلیلی و مشخصاً بر مبنای الگوی نظری جامعه-شناسی معرفت، این پرسش را مورد مداقه قرار می‌دهد که چگونه می‌توان با کاربست الگوی پیش‌گفته، پیرامون اندیشۀ متفکران در خصوص رابطۀ میان منش ملی و امر توسعه تأمل کرد؟ یافته‌ها: در برابر چنان پرسشی می‌توان چنین فرضی را مبنا قرار داد که جامعه‌شناسی معرفت با توجه به بن‌مایه‌های نظری و با محوریت قرار دادن ارتباط میان واقعیات اجتماعی (فرهنگ جامعه و ساخت اجتماعی) از یک سو و کنش و اندیشۀ افراد از سوی دیگر، می‌تواند دربارۀ رابطۀ میان منش ملی و امر توسعه به‌ویژه بحث توسعه‌نیافتگی، یافته‌های مفهومی و نظری شایان تأملی را ارائه داده و حتی در مقام الگویی فرانظری، موجب تشکیک در صحت بسیاری از نظریات توسعه مبتنی بر منش ملی شود. نتایج: با تأکید بر اینکه شناخت متفکرین و کنش‌های نظری هیچ اندیشمندی در خلأ به وجود نیامده است، می‌توان چنین نتیجه گرفت که در تئوری‌های مربوط به پیوند منش ملی و توسعه، هرچه از ارائۀ استدلالات مبتنی بر عناصر ذاتی ملت‌ها و همچنین منافع استعماری دولت‌های متبوعۀ برخی اندیشمندان فاصله گرفته و بر دلایل هویتی، تاریخی، اجتماعی و ساختاری تمرکز شود، به همان نسبت، یافته‌های واقع‌بینانه‌تری در خصوص ویژگی‌های اخلاقی ملت‌ها عرضه خواهد شد و بالعکس.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reflection on the Relationship between National Character and Development Based on the Sociology of Knowledge Model

نویسندگان [English]

  • Reza Asadollahi 1
  • Mohammadtaghi Gezelsofla 2
1 Ph.D. Candidate of Political Sciences (Iran Issues), Department of Political Sciences, Faculty of Law and Political Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
2 Associate Professor, Department of Political Sciences, Faculty of Law and Political Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

Objectives: The debate about development and underdevelopment has many complexities and has always been analyzed by different thinkers following specific approaches. National character is also a topic that some have long pondered on, reflecting on the relationship between the temperaments of national societies and their role in development, especially the why and how of underdevelopment. Accordingly, the present study aims to address the relationship between national character and development in the thoughts of thinkers, relying on the foundations and concepts of political science. Methods: This study, with an analytical approach and specifically based on the theoretical model of the sociology of knowledge, examines the question of how, by applying the aforementioned model, one can reflect on the thoughts of thinkers regarding the relationship between national character and development. Results: It can be assumed that the sociology of knowledge, by considering theoretical foundations and focusing on the relationship between social realities (culture of society and social structure) on the one hand and the actions and thoughts of individuals on the other, can present conceptual findings worth pondering about the relationship between national character and development, especially the issue of underdevelopment, and even, as a trans-theoretical model, can cast doubt on the validity of many theories of development based on national character. Conclusion: Emphasizing that the knowledge of thinkers and the theoretical actions of no thinker have arisen in a vacuum, it can be concluded that in theories related to the connection between national character and development, the more one moves away from presenting arguments based on the inherent elements of nations as well as the colonial interests of the respective states of some thinkers and focuses on identity, historical, social, and structural reasons, the more realistic findings will be presented regarding the moral characteristics of nations, and vice versa.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • underdevelopment
  • Sociology of knowledge
  • National character

مراجع

امیر، آرمین (الف1395). ره افسانه زدند؛ تبارشناسی آثار خلقیات­نویسان ایرانی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
امیر، آرمین (ب1395). خویش­کاوی ایرانیان در دوران مدرن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
انصاری، علی­مسعود (1402). ایران، مقدمۀ کوتاه، ترجمۀ ابوالقاسم گلستانی، تهران: نشر تاریخ ایران.
اینکلس، الکس (1396). منش ملی؛ منظری روانی-اجتماعی. ترجمۀ علی پاپلی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
آشتیانی، منوچهر (1398). درآمدی بر تاریخ جامعه­شناسی معرفت. تهران: نشر پگاه روزگار نو.
آل سیدغفور، سیدمحسن و نجف­پور، سارا (1402). منش ملی ایرانیان و مسؤولیت­پذیری در حکمرانی. رهیافت­های سیاسی و بین­المللی، 14 (3)، 132-111.
DOI: 10.48308/PIAJ.2023.230195.1342
برگر، پیتر و لوکمان، توماس (1399). ساخت اجتماعی واقعیت. ترجمۀ فریبرز مجیدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بندیکس، راینهارد (1396). سیمای فکری ماکس وبر. ترجمۀ محمود رامبد. تهران: انتشارات هرمس.
بودُن، ریمون (1395). چرا روشنفکران لیبرالیسم را دوست ندارند؟. ترجمۀ مرتضی مردی‌ها. تهران: انتشارات مینوی خرد.
پورتر، مایکل و دیگران (1399). فرهنگ و توسعه؛ درهم­تنیدگی وجوه ذهنی و عینی حیات جمعی. ترجمۀ فرشاد مؤمنی و فریبا مؤمنی. تهران: نشر نهادگرا.
تامپسون، کنت (1392). نقل قول­های کلیدی در جامعه­شناسی. ترجمۀ نیره توکلی. تهران: نشر ثالث.
جوادی یگانه، محمدرضا (1395). دقت­های مفهومی در تعریف خلقیات، انجمن جامعه­شناسی ایران، چکیده مقاله­های سومین همایش کنکاش­های مفهومی و نظری دربارۀ جامعه ایران (22 و 23 اردیبهشت ماه 1395)، 217-216.
حقیقت، سیدصادق (1394). روش­شناسی علوم سیاسی. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
دیوسالار، عبدالرسول (1397). تأملی بر اندیشۀ پیشرفت: تاریخ ساخت معنای توسعه در غرب. تهران: نشر روزنه.
رُز، دیوید (1402). فرهنگ به مثابه توسعه. ترجمۀ محمدرضا فرهادی­پور. تهران: نشر کتاب پارسه.
رنانی، محسن (1400). گفت­وگوهای توسعه: روایت محمود (سریع­القلم) از مسألۀ توسعه در ایران. تهران: طرح نو.
سریع­القلم، محمود (1387). فرهنگ سیاسی ایران. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سعید، ادوارد (1389). شرق­شناسی. ترجمۀ عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سن، آمارتیا (1401). فرهنگ، هنر و توسعه. گردآوری و ترجمۀ کاظم فرهادی. تهران: نشر چشمه.
عطار، سعید و همکاران (1397). سمفونی توسعه­یافته­ها: نقش رهبری سیاسی در توسعۀ اقتصادی. تهران: نشر کویر.
فکوهی، ناصر (1400). در تار و پود فرهنگ­ها و موقعیت ما. تهران: نشر ثالث.
فولادوند، حامد (1400). ایران در تاریکخانۀ غرب. ترجمۀ گلنار گلناریان. تهران: نشر تاریخ ایران.
فولر، گراهام (1373). قبلۀ عالم؛ ژئوپلیتیک ایران. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
قادری، حاتم (1403). کشف ذهن: کشف نشانگان ریختار ذهن ایرانی. کرمان: نشر مانوش.
کرباسیان، علی­اکبر (1380). تقابل خلقیات ایرانیان با توسعه. گزارش، 11 (129)، 80-78.
کلمن، دیوید و نیکلسون، فرد (1387). اقتصادشناسی توسعه­نیافتگی. ترجمۀ غلامرضا آزاد. تهران: انتشارات وثقی.
کنوبلاخ، هیوبرت (1390). مبانی جامعه­شناسی معرفت. ترجمۀ کرامت­الله راسخ. تهران: نشر نی.
لوگوف، ژاک (1373). نقد نظریۀ ماکس وبر دربارۀ اخلاق پروتستانی و روحیۀ سرمایه­داری. ترجمۀ داور شیخاوندی. فصل­نامۀ علوم اجتماعی، 3 (5-6)، 263-245.
DOI: 10.22054/qjss.1995.5160
لین، ریچارد (1400). شخصیت و منش ملی. ترجمۀ آرمین امیر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مانهایم، کارل (1402). مقاله­هایی دربارۀ جامعه­شناسی شناخت. ترجمۀ فریبرز مجیدی. تهران: نشر ثالث.
مردی‌ها، سیدمرتضی (1398). ژانر خلقیات: نگاهی تحلیلی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 8 (2)، 278-257.
DOI: 10.22059/JISR.2019.266310.750
معظمی، علی (1397). جستاری در سیاست فاجعه­بار. تهران: نشر کرگدن.
میلز، سی. رایت (1398). منش فرد و ساختار اجتماعی. ترجمۀ اکبر افسری. تهران: انتشارات آگاه.
نصیری حامد، رضا (1403). زمانۀ پسااستعماری و بازاندیشی در هویت ایرانی. جامعه­شناسی نهادهای اجتماعی، 11 (23)، 263-239.
DOI: 10.22080/SSI.2024.27022.2191
وینسنت، اندرو (1386)، نظریه­های دولت. ترجمۀ حسین بشیریه. تهران: نشر نی.
هدایت، مهدیقلی (1389). بهرۀ ژاپن: از سفرنامۀ تشرف به مکۀ معظمه. به کوشش هاشم رجب­زاده. تهران: انتشارات طهوری.
هیوم، دیوید (1395). کاوش در مبانی اخلاق. ترجمۀ مرتضی مردی‌ها. تهران: انتشارات مینوی خرد.
 
Al-Seyed-Ghafoor, M. & Najafpoor, S. (2023). Iranian national character and accountability in governance. Quarterly Journal of Political and International Approaches, 14(3), 111-132. [In Persian]. DOI:
10.48308/PIAJ.2023.230195.1342 
Amir, A. (2016). Genealogy of the works of iranian anthropologists in the last fifty years. Tehran: Institute of Culture, Arts and Communications. [In Persian].
Amir, A. (2016). Iranian self-examination in moderntimes. Tehran: Institute of Culture, Arts and Communications. [In Persian].
Amuzegar, J. (1991). The dynamics of the Iranian revolution: The Pahlavis triumph and tragedy. Albany N. Y: State University of New York Press.
Ansari, A. (2023). Iran; A very short introduction. Trans. By A. Golestani. Tehran: Iran History Publication. [In Persian].
Ashtiani, M. (2019). An introduction to the history of the sociology of knowledge. Tehran: Roozegar-e-no. [In Persian].
Attar, S. (2018). A symphony of developments: The role of political leadership in economic development. Tehran: Kavir Pub. [In Persian].
Baggini, J. (2021). The great guide: What David Hume can teach us about being human and living well. Princeton University Press.
Barker, E. (1927). National character and the factors in its information. London: Routledge.
Bendix, R. (2017). Max Weber: An intellectual portrait. Trans. By M. Rambod. Tehran: Hermes. [In Persian].
Berger, P. & Luckmann, T. (2020). The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge. Trans. By F. Majidi. Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian].
Boudon, R. (2016). Why intellectuals don’t like liberalism? Trans. By M. Mardiha. Tehran: Minooye Kherad. [In Persian].
Brilmyer, S. P. (2022). The science of character; Human objecthood and the ends of victorian realism. Chicago: University of Chicago Press.
Charleworth, J. H. (1967). National character in the perspective of political science. The American Academy of Political & Social Science (AAPSS), 370(1), 28-41. DOI:
10.1177/000271626737000105
Chenevix, R. (2010). An essay upon national character: Being an inquiry into some of the principal causes which contribute to form and modify the characters of nations in the state of civilisation. vol. 1. Kessinger Publishing.
Colman, D. & Nicholson, F. (1999). Economics of change in less developed countries. Trans. By Gh. Azad Armaki. Tehran: Vasaghi Pub. [In Persian].
Divsalar, R. (2017). Reflections on the idea of progress: The history of the construction of the meaning of development in the west. Tehran: Rowzaneh. [In Persian].
Fakoohi, N. (2021). In the fabric of our cultures and situations. Tehran: Sales Pub. [In Persian].
Fooladvand, H. (2021). Persia through the western camera obscura. Trans. By G. Golnarian. Tehran: Iran History Publication. [In Persian].
Fuller, G. E. (1994). The center of the universe: The geopolitics of Iran. Trans. By A. Mokhber. Terhran: Markaz Pub. [In Persian].
Fyfe, H. (1946). The illusion of national character. London: Watts Press.
Geertz, C. (1983). Local knowledge: Further essays in interpretive anthropology. New York: Basic Books.
Ghaderi, H. (2024). Discovering the mind: Discovering the syndromes of the iranian mind. Kerman: Manoosh. [In Persian].
Gorer, G. (1955). Exploring english character. New York: Criterion.
Haghigat, S. (2015). Political science methodology. Qom: Mofid University. [In Persian].
Haring, D. (1946). Aspects of personal character in Japan. The Far Eastern Quarterly, 6(1), 12-22. DOI:
10.2307/2049670
Hedayat, M. (2010). From the travelogue of Mecca. Tehran: Tahouri Pub. [In Persian].
Hertz, F. (1947). War and national character. in: Pipes, Daniel (2022). The great inquiry into national character. Acad. Quest, 35 (1), 15-33.  DOI: 10.51845/35.1.5
Hume, D. (1854). Essays, moral, political, and literary. vol. 3, Part I, Essay XXI: of National Characters. Edinburgh/Boston.
Hume, D. (2016). An enquiry concerning the principles of morals. Trans. By M. Mardiha. Tehran: Minooye Kherad. [In Persian].
Inkeles, A. (2017). National character: A psycho-social perspective. Trans. By A. Papelli. Tehran: Institute of Culture, Arts and Communications. [In Persian].
Javadi, M. (2016). Conceptual precisions in defining temperaments. Iranian Sociological Association; Abstracts of the papers of the third conference on conceptual and theoretical explorations of Iranian society (11-12 May 2016) 216-217. [In Persian].
Karbasian, A. (2001). Contrasting Iranian character with development. Report, 11(129), 78-80. [In Persian].
Knoblauch, H. (2011). Fundamentals of the sociology of knowledge. Trans. By K. Rasekh. Tehran: Ney Pub. [In Persian].
LeGoff, J. (1994). Criticism of Max Weber’s theory about protestant ethics and the spirit of capitalism. Social Sciences Quarterly, 3(5-6), 245-263. [In Persian]. DOI:
10.22054/qjss.1995.5160
Lynn, R. (1971). Personality and national character. Oxford: Pergamon Press.
Lynn, R. (2021). Personality and national character. Trans. By A. Amir. Tehran: Institute of Culture, Arts and Communications. [In Persian]
Mandavilli, S. (2018). The relevance of culture and personality studies. ELK Asia Pacific Journal of Social Science, 4(2), 1-85.
Mannheim, K. (2023). Essays on the sociology of knowledge. Trans. By F. Majidi. Tehran: Sales Pub. [In Persian].
Mardiha, M. (2019). Characters genre: An analytical view. Social Studies and Researches in Iran, 8(2), 257-278. [In Persian]. DOI:
10.22059/JISR.2019.266310.750
McCormack, G. & Sugimoto, Y. (2009). The Japanese trajectory: Modernization and beyond. London: Cambridge University Press.
Mill, J. S. (2017). The collected works of John Stuart Mill. vol.8. London: Routledge.
Mills, C. W. (2019). Character and social structure. Trans. By A. Afsari. Tehran: Agah Pub. [In Persian].
Moazemi, A. (2018). An inquiry into catastrophic politics. Tehran: Kargadan. [In Persian].
Nasiri, R. (2024). Post-colonial era and rethinking in Iranian identity. Sociology of Social Institutions, 11(23), 239-263. [In Persian]. DOI:
10.22080/SSI.2024.27022.2191
Pearson, C. H. (1913). National life and character: A forecast. London: Macmillan.
Pipes, D. (2021a). Do Europes nations have national characters?
https://fundaciondisenso-org.webpkgcache.com/doc/-/s/fundaciondisenso.org/wp-content/uploads/2022/02/Do-Europes-Nations-Have-National-Characters-18.02.2022-2.pdf
Pipes, D. (2021b). An american in search of the english national character. https://thecritic.co.uk/an-american-in-search-of-the-english-national-character/
Pipes, D. (2022a). Does national character exist? https://www.thearticle.com/does-national-character-exist
Pipes, D. (2022b). The great inquiry into national character. Acad. Quest, 35 (1), 15-33. DOI: 10.51845/35.1.5
Pipes, R. (1970). A historian’s reflections. Vital Speeches of the Day, 36(23), 721-732.
Porter, M. (2020). Culture and development: A collection of articles. Trans. By F. Momeni. Tehran: Nahad-gara Pub. [In Persian].
Pyle, K. (1969). The new generation in Meiji Japan: Problems of cultural identity 1885-1895. Stanford: Stanford University Press.
Rein, J. J. (1884). Japan: Travels and researches undertaken at the cost of the Prussian Government. London: Hodder and Stoughton.
Renani, M. (2021). Development conversations: Mahmoud Saree-ol-Qalam's narration on the issue of development in Iran. Tehran: Tarh-e-no. [In Persian].
Rose, D. C. (2023). Why culture matters must. Trans. By M. Farhadipoor. Tehran: Parseh Pub. [In Persian].
Said, E. W. (2009). Orientalism. Trans. By A. Gavahi. Tehran: Islamic Culture Publishing House. [In Persian].
Saree-ol-Qalam, M. (2008). Political culture of Iran. Tehran: Research Institute for Cultural and Social Studies. [In Persian].
Sen, A. (2022). Resource, values and development. Trans. By K. Farhadi. Tehran: Charkh Pub. [In Persian].
Sholichah, N. H. (2023). National character development in Korea. International Journal of Progressive Sciences and Technologies (IJPSAT), 38(2), 130-133. DOI:
10.52155/ijpsat.v38.2.5286
Thompson, K. (2013). Key quotations in sociology. Trans. By N. Tavakkoli. Tehran: Sales Pub. [In Persian].
Vincent, A. (2007). Theories of the state. Trans. By H. Bashiriyeh. Tehran: Ney Pub. [In Persian].
Vogel, E. (1979). Japan as number one. Cambridge: Harvard University Press.
 
جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی
دوره 11، شماره 24
اسفند 1403
صفحه 303-328

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار