دیالکتیک سوژه و فضا: زنانِ معلم در فضاهای رسمی و غیر رسمی (مورد مطالعه: معلمان شهر کامیاران)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

اهداف: پژوهش حاضر ضمن اتکا بر مضمونِ نظریِ فضامندیِ روابطِ اجتماعی، درصدد ارائه‌ی تحلیلی کیفی از شیوه‌های برساخت سوبژکتیویته‌ی زنان در فضاهای رسمی و غیررسمی است. رویکرد نظری برگرفته از سنتی انتقادی (از آرای فمنیست‌ها تا نظریات فوکو و هانری لوفور) است که ضمن داشتن التفاتی دایمی به محوریت امر اجتماعی، برساخت سوبژکتیویته را در متن فضا تحلیل می‌کند. روش‌ مطالعه: ‌میدان مطالعه زنان شهر کامیاران و به طور مشخص زنانِ معلم است که به‌طور روزمره هر دو نوع فضا را تجربه می‌کنند. سوای مشاهدۀ مستقیم میدان مطالعه توسط پژوهشگر و اشتراک در تجارب زیسته با سوژه‌های مورد مطالعه ، داده‌ها از طریق مصاحبه-های عمیق فردی گردآوری شده‌اند و با استفاده از شیوۀ تحلیل مضمونی تفسیر گشته‌اند. یافته ها: یافته‌ها در قالب 20 مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی صورتبندی شده‌اند و نتایج نشان می‌دهد که زنانِ معلم در فضای رسمیِ مدرسه به‌میانجی نوعی «نمایشِ عمومی» با سازوکارهای انضباطی مدرسه کنار می‌آیند، اما در زیر پوست این نمایشِ عمومی نوعی «روایت نهانی» برای مقاومت در برابر این نظام انضباطی برمی‌سازند. درست اما همین زنان در فضاهای غیررسمی از «نمایش عمومی» نه به‌عنوان دستمایه‌ای برای کنار آمدن با نظام انضباطی بلکه به‌مثابه محملی برای ابراز وجود و نمایش خویشتنِ زنانه استفاده می‌کنند و با ورود به معاشرت‌های دوستانه و برقراری تعامل با دیگری و گذران اوقات فراغت درصدد تحقق نَفس زنانه برمی‌آیند. نتیجه‌گیری: به‌بیان‌دیگر، در این فضاها تلاش زنان برای برساخت روایتی نهانی جهت محافظت از خویش کم‌رنگ‌تر و ناضروری‌تر می‌شود و جای خود را به تلاش جهت تقویت عاملیت زنانه می‌دهد که معمولاً به‌واسطۀ کنش‌هایی مثل نقاب‌زدایی از چهره، بدن‌نمایی و تصرف فضا انجام می‌گیرد. کنش زنانه در فضاهای رسمی معطوف به نوعی مقاومت ظریف و نامرئی برای پنهان‌کردن خویش و گریختن از چنگال نظام انضباطی است، اما در فضاهای غیررسمی در جهت نوعی کنش‌گری فعالانه برای بازنمایی زنانگی و تصرف فضاها پیش می‌رود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Dialectic of Subject and Space: Women in Formal and Informal Spaces (A Case Study on Women in Kamyaran City)

نویسندگان [English]

  • Sara Asani 1
  • Jamal Mohamadi 2
1 Student of M.A. in sociology, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Kurdistan, sanandaj, Iran
2 Associate professor of sociology, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

Objectives: This research, relying on the theoretical theme of the spatiality of social relations, attempts to have a qualitative analysis of the subjective construction of female teachers in formal and informal spaces in Kamyaran City. The theoretical approach is taken from a critical tradition which focuses on the centrality of the society and analyzes subjectivity in the context of space. Methods: For data collection, direct observation and in-depth interview were used. For data analysis, the method of thematic analysis was used. Results: The findings have been categorized under 4 main themes and 20 sub-themes. It was concluded that female teachers adopt themselves to the formal space of schools through a kind of public transcript. However, they secretly resist school’s disciplinary mechanisms by means of a hidden transcript. On the contrary, in informal spaces, female teachers use public transcript not as a means to adopt themselves to the disciplinary mechanisms but as a way of expressing their own femininity. They actually try to represent their feminine self through participating in intimate gatherings, communicating with the opposite sex and enjoying leisure time. Conclusion: In other words, in informal spaces, women’s attempt to construct a hidden transcript for self-defense decreases, and their attempt to empower their feminine agency increases, something which is usually realized through activities such as face de-masking, bodily representation and seizing existent spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • subject
  • space
  • public transcript
  • hidden transcript
 
اعزازی، شهلا (1380). جامعه‌شناسی خانواده. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
بستان، حسین (1390). جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بوردیو، پی یر (1390). تمایز (نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی). ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر ثالث.
تانگ، رزمری (1387). درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی. ترجمه منیژه نجم عراقی. تهران: نشر نی.
توحیدی اردهالی، فاطمه و حیدرزاده، الهه (1390). تحقیق کیفی با تأکید بر روش گروه کانونی (مجموعه مقالات روش‌های کیفی در پژوهش‌های اجتماعی). تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
جلائی پور، حمیدرضا و محمدی، جمال (1388). نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی. تهران: نشر نی.
خسروپناه، محمدحسین (1382). هدف‌ها و مبارزه زن ایرانی (از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی). تهران: پیام امروز.
خوشبخت، فریبا و طیبی، رؤیا (1395). مطالعه‌ی ویژگی‌های مادر از دیدگاه دانشجویان دختر. همایش ملی جایگاه و نقش مادر، 28 و 29 شهریور. دانشگاه شیراز.
دوبوار، سیمون (1380). جنس دوم. ترجمه قاسم صنعوی. تهران: توس.
رفعت جاه، مریم (1396). زنان جوان و بازتعریف معنا و نقش مادری مطالعه‌ای بر روی مادران 25 تا 40 ساله ساکن شهرری. مجله جامعه‌شناسی ایران، 18(4)، 164-130.
روشه، گی (1394). جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز. ترجمه عبدالحسین نیک گهر. تهران: نشر نی.
زاهدی فر، پروانه (1385). بررسی اثر مادری بر وضعیت اجتماعی زنان شهر تهران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته‌ی علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی).
سیدمن، استیون (1390). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
فریدمن، جین (1381). فمینیسم. ترجمه فیروزه مهاجر. تهران: نشر آشیان.
کرسول، جان (1396). پویش کیفی و طرح پژوهش (انتخاب از میان پنج رویکرد). ترجمه حسن دانایی فرد و حسین کاظمی. تهران: انتشارات صفار.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر و گال، جویس (1394). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. ترجمه احمدرضا نصر و همکاران. تهران: انتشارات سمت.
گرت، استفانی (1385). جامعه‌شناسی جنسیت. ترجمه‌ی کتایون بقایی. تهران: دیگر.
گل‌محمدی، احمد (۱۳۸۰). جهانی شدن و بحران هویت. فصلنامه مطالعات ملی، ۳(۱۰)، ۴۸-۱۳.
محمدپور، احمد (1398). روش در روش، درباره ساخت معرفت در علوم انسانی (ویراست دوم). تهران: انتشارات لوگوس.
محمدی فشارکی، نجمه (1392). بررسی مفهوم مادری در بین دو نسل از زنان (پایان‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات زنان دانشگاه الزهرا تهران).
میرزا نژاد، مریم (1388). بررسی تجربه مادری در میان زنان جوان- مطالعه موردی شهرستان جویبار- (پایان‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی).
 
 
 
Adams, P. & Cowie, E. (1990). The woman in question. Cambridge: MIT Press.
Badinter, E. (1980). L,Amour en plus: histoire de l,Amour maternel. Paris: Flammarion.
Blaffer Hrdy, S. (1999). Mother nature: Maternal instincts and how they shape the human species. New York: Ballantine books.
Carson, A. & Chabot, C. & Greyson, D. & Shannon. & Duff, P. & Shoveller, J. (2017). A narrative analysis of the birth stories of early – age mothers. sociology of Health & Illness. 39 (6), 816-831.
Chodorow, N. (1978). The reproduction of mothering: Psychoanalysis and the sociology of gender . University of California Press.
Chodorow, N. (1981). The reproduction of mothering: A methodological debate. Chicago Journals, 6(3), 482-514.
 Firestone, Sh. (1970). The Dialectic of Sex: The Case for Feminist Revolution. New York: Bantam Books.
Friedan, B. (1963). The feminine mystique, Harmondsworth, Middlesex: Penguin.
Glenn, E. (1974). Social constructions of mothering. A thematic overview In mothering: ideology, experience and agency. London: Routledge.
Greenlee, J. (2014). The political concequences of motherhood. Michigan: The University of Michigan Press.
Held, V. (1993). Feminist morality: transforming culture, society, and politics. Chicago: University of Chicago.
 Kanji, Sh. & Cahusac, E. (2015). Who am I? Mothers Shifting identities, loss and Sensemaking after workplace exit. human relations, 68(9), 1415-1436.
 Khadem Saba, P. & Azkia, M.& Safiri, Kh.& Seifollahi, S. (2019). Fluidity of the concept of mothering (A sociological study on mothering in the lived experience of the working mothers and fathers in Tehran). International Journal of Social Sciences, 9(4),1-10.
 Laney, E. & Lewis Hall, E. & Anderson, T. & Willingham, M. (2015). Becoming a mother: The influence of motherhood on women’s identity development. Identity: An International Journal of Theory and Research, (15),126-145.
Loftus, J. & Namaste, P. (2011). Expectant mothers: women’s infertility and the Potential identity of biological motherhood. Qualitative Sociology Review, 7(1),98-121.
McDonnell, E. (2007). Mama Rama: A memoir of sex, kids, & Rock ‘n’ Roll. moral education. Berkeley: university of California Press.
O’Reilly, A. (2004). Introduction in mother outlaws: theories and practices of empowered mothering. London: The Women’s Press.
Oakley, A. (1976). The woman`s work: the housewife, past and present. Random House Inc.
Orenstein, P. (2008). Waiting for daisy. Blumsbury Publications. Random House Inc.
Rich, A. (1976) Of woman born: motherhood as experience and institution. New York: Norton.
 Rosenberg, C. (2009). Mothers negotiating their identity: A creative narrative inquiry. University of the West of England. Enquire 2(1), 108- 132.
Sherwin, S. (1998). Abortion through a feminist ethics lens. Revue Canadienne De Philosophie, 30(3), 327-342.
Smith, S. (2013). Black feminism and intersectionality. International Socialist Review91(11), 1-16.
Strauss, A. & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.
Walker, R. (2007). Baby love: Choosing motherhood after a lifetime of ambivalence. Penguin.
Woolf, V. (1929). A room of one’s own.