کار روشنفکری و جامعه مخاطره:مقایسه‌‌ای میان جامعه شناسی انتقادی میشل فوکو و یورگن هابرماس

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری مسائل ایران، گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

اهداف: از آغاز دوران جدید، جنبش روشنفکری، خود را به مثابه مهم‌‌ترین طبقه تولیدکنندگان فکر و محرک تأسیس نهادهای فرهنگی و سیاسی در جوامع معرفی و تثبیت نموده‌‌اند. آن‌‌ها با توجه به زمینه و زمانه خود، نوشتن را به محمل و امکانی برای واکنش جدی و مستدام به بحران‌‌ها و دیگر شقوق ازهم‌گسیختگی‌های جامعه بشری تبدیل می‌‌کنند. در نوشتار حاضر با توجه به بحران‌‌های بدخیم دامن‌‌گیر زیست‌‌ جهان امروزی، ماهیت و کار روشنفکری با تمرکز بر جامعه‌شناسی انتقادی دو متفکر برجسته به بحث و بررسی گذاشته شده است. از این قرار پرسش اصلی آن است که جامعه دستخوش مخاطره‌‌ها در رویکرد انتقادی میشل فوکو و یورگن هابرماس چه جایگاهی دارد؟ در پاسخ به این پرسش‌واره نشان داده می‌‌شود که هرچند دو نظریه‌‌پرداز سویه‌‌های معرفتی متمایز و متخالف دارند اما دستگاه نظری‌‌شان پیوند وثیق با شرایط جامعه در مخاطره معاصر دارد. هدف این پژوهش بررسى انتقادى مواجهه جامعه شناسی انتقادی معاصر در دوران جوامع پساها «پساکرونا» است. روش مطالعه: مقاله با توجه به الگوی نظری «سیاست زندگی» به نگارش درآمده و روش آن تطبیقی است.یافته‌‌ها: این رویکرد با تمرکز بر مواجهه میان فوکو و هابرماس است و به منظور تبیین این فرضیه مواضع آن‌‌ها درزمینه‌ی هستی‌‌شناسی انتقادی زمان حال بررسی و آثار آن در نوع و شکل مواجه با بحران‌‌های فراگیر جامعه دوران «پساها» موردبررسی نقادانه قرار گرفته است. نتیجه‌‌گیری: با بررسی یافته‌‌های حاصل از اندیشه فوکو و هابرماس و سنجش منش انتقادی آن‌‌ها در جهان درگیر بحران‌‌ها و مخاطرات می‌‌توان نتیجه گرفت که کار و عمل روشنفکرى یک نوع پراتیک جمعى و مشارکتى، آن هم در بستر سپهر عمومى در جهان سرشار از مخاطرات است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intellectual Work and Risk Society: A Comparison of the Critical Sociology of Michel Foucault and Jürgen Habermas

نویسندگان [English]

  • Mohammadtaghi Ghezelsofla 1
  • Moona Nourisabet 2
2 PHD Student of Iran issues of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]

Objectives: Since the beginning of the new era, the intellectual movement has been established as the most important producer of ideas and stimulus for the foundation of cultural and political institutions in societies. Depending on their context and time, the members of this movement made writing a means and an opportunity for a serious and sustained response to the crises and other rifts of human society.Methods: The article is written according to the theoretical model of "life policy" and its method is comparative.Results: In the present article, considering the malignant crises affecting the living world today, the nature and work of intellectuals with a focus on the critical sociology of two prominent thinkers is discussed. In answer to this questionnaire, it is shown that although the two theorists have distinct and conflicting epistemological aspects, their theoretical apparatus is closely related to the conditions of society in contemporary danger. The purpose of this study is to critically examine the exposure of contemporary critical sociology in the era of post societies  "post-corona". Conclusion: The main purpose of the present study is to compare the intellectual work of Michel Foucault to Jürgen Habermas in the situation of "post-…" societies and to find the effective and useful aspects of Foucault's theories and Habermas's views in the face of crises and dangers of humans’ political and social life in our “present” time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Sphere
  • Risk Society
  • Intellectuals
  • Comparative Method
  • Life World
اجتهادی، مصطفی و واحدی، گلناز (1395). بررسی جامعه شناختی پتانسیل خیانت در روابط زناشویی و عوامل مؤثر بر آن در بین کارمندان ادارات دولتی و خصوصی، مجله جامعه شناسی ایران، ۱۷ (۴)، 105-138.
اکبری، زهرا، شفیع‌آبادی، عبدالله و هنر پروران، نازنین (1390). مقایسه سبک‌های دل‌بستگی در مردان متأهل با روابط فرا زناشویی و فاقد روابط فرا زناشویی، مجله اندیشه رفتار، ۵ (۲)، 30-25.
امیری، عبدالرضا، نوری، مرادآبادی، یونس و بساطیان، سید محمد (1390). بررسی رابطه استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای و گرایش بهره‌برداران به آسیب‌های اجتماعی در بین جوانان شهر کرج، فصلنامه نظم و امنیت اجتماعی، ۴ (۴)، 142-117.
ایدر، نبی‌الله و مردانی، مرضیه (1395). بررسی عوامل مرتبط با گرایش مردان متأهل به روابط خارج از چهارچوب زناشویی: نمونه موردی مردان متأهل شهر شیراز، فصلنامه علمی پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۰ (۴)، 172-145.
آبراهامز، اسپرینگ (1380). پیوند زخم‌خورده. ترجمۀ مرجان فرجی، تهران: انتشارات فردوسی.
باومن، زیگمونت (1384). عشق سیّال: در باب ناپایداری پیوندهای انسانی. ترجمه عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
ببی، ارل (1390). روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، تهران، سمت.
بشر پور، سجاد (1391). اثربخشی درمان پردازش شناختی بر بهبود علائم پس آسیبی، کیفیت زندگی، عزت‌نفس و رضایت زناشویی زنان مواجه شده باخیانت زناشویی. فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، ۲(2)، 208-193.
 بهروزیان، بهروز و  حسنوند، احسان (1395)، بازسازی معنایی روابط جنسی پیش از ازدواج: ارائه یک نظریه‌ی زمینه‌ای. مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 28، 187-212.
جعفر زاده فدکی، سید مرتضی و امامی، پریسا (1394). بررسی رابطه‌ی عشق و رضایت زناشویی با هرزه‌نگاری جنسی در دانشجویان متأهل شهرستان بیرجند، مجله اصول بهداشت روانی، ۱۷ (۵)، 24-6.
حبیبی عسگرآباد، مجتبی و حاجی حیدری، زهرا (1394). علل خیانت زناشویی از دیدگاه زوجین مراجعه کننده به دادگاه خانواده، یک مطالعه کیفی، فصلنامه خانواده پژوهی، 42، 186-165
حدیدی، معصومه و حدیدی، زهرا (1398). رابطه بین میزان استفاده از شبکه های مجازی با خیانت زناشویی، در بین مراجعه گنندگان به بخش مشاوره کلانتری شهرستان تنکابن، فصلنامه دانش انتظامی مازندران، ۱۰ (۲)، 202-167
خجسته مهر، رضا و عباس پور، ذبیح‌الله (1393). شناسایی دلایل طلاق زنان در گروه‌های قومی شهرستان اهواز، اولین کنگره ملی روانشناسی خانواده گامی در ترسیم الگوی مطلوب خانواده.
بوالهری، جعفر، خدمتگزار، حسین و کرملو، سمیرا (1387) بیوفایی همسران: روش های پیشگیری و رویایی با بیوفایی. تهران: قطره
رحیمی، اکرم (1392). بررسی آسیب‌شناسی تعاملی رابطۀ زوجین قبل و بعد از عهدشکنی شوهران در بین زنان آسیب‌دیدۀ شهر اصفهان (پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات اصفهان).
رضایی، محمد و کلانتری، مونا (1390)، خوانش مخاطبان سریال‌های شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی وان: مورد تماشای ویکتوریا. زن در فرهنگ و هنر، 3(۲)2، 24-5.
سهرابی، فرامرز و رسولی، فاطمه (1387). بررسی رابطه بین سبک دل‌بستگی و روابط جنسی فرا زناشویی در بین زنان بازداشت‌شده در مرکز مبارزه با مفاسد اجتماعی شهر تهران. فصلنامه خانواده پژوهی، ۴ (۱۴)، 143-133.
شاه سیاه، مرضیه، بهرامی، فاطمه و محبی، سیامک (1388). تأثیر آموزش جنسی بر بهبود رضایت زناشویی زوجین شهرستان شهرضا، مجله علمی پژوهشی اصول بهداشت روانی، ۱۱ (3)، 238-233.
شیردل، ملیحه (1385). عوامل گرایش زنان و مردان متأهل به رابطه نامشروع جنسی. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، ۶ (۲۲)، 148-133.
صادقی فسایی، سهیلا و عرفان منش، ایمان (1392). تحلیل جامعه شناختی تأثیرات مدرن شدن بر خانوادة ایرانی و ضرورت تدوین الگوی ایرانی اسلامی، زن در فرهنگ و هنر، 27، 138-117.
ضیایی و دیگران (1387). بررسی ویژگی‌های فردی و اجتماعی متأهلان دارای روابط خارج از ازدواج در شهر تهران و شیراز در سال‌های 1385 تا 138۶، (دسترسی در تاریخ 15 آذر 1390) www.riwl.org/farsi/fapaper/mother.html
عجم، علی‌اکبر (1393). تأثیر آموزش‌های مستقیم و غیرمستقیم ماهواره‌ای بر تعارض زناشویی و نگرش به خیانت زناشویی، فصلنامه مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ۱۰ (۱۸)، 146-125.
عزتی، نسیم و کاکابرایی، کیوان (1395). پیش بینی خیانت زناشویی براساس کیفیت زندگی زناشویی و پنج عامل بزرگ شخصیتی، ماهنامة پژوهش ملل، 9، 82-75
علی تبار، سید هادی، قنبر، ی سعید، زاده محمدی، علی. حبیبی، مجتبی (1393). بررسی رابطه بین روابط جنسی پیش از ازدواج با نگرش به روابط فرا زناشویی. فصلنامه خانواده پژوهی، 10(38)، 267-255.
 فاطمی اصل، شهریار؛ گودرزی، محمود؛ کریمی ثانی، پرویز و بوستانی پور، علیرضا (1398). اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر احساس تنهایی زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی در شهرستان سلماس.  فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، ۲۰(۲)، ۵۷-۴۸.
فتحی، منصور، فکر آزاد، حسین، غفاری، غلامرضا و بوالهری، جعفر (1392). عوامل زمینه‌ساز بی‌وفایی زناشویی زنان. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، ۱۳ (۵۱)، 131-109.
فیلیک، اووه (1392). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی، چاپ ششم، تهران: نشر نی
کاپلان و سادوک (1389). خلاصه روان‌پزشکی. جلد دوم. ترجمه فردین رضایی، مترجم تهران: انتشارات ارجمند.
کرمی، جهانگیر و علی، زکی‌ای (1393). بررسی نقش عوامل جامعه‌شناختی و روان‌شناختی در پیش‌بینی نگرش به روابط خارج از چارچوب زناشویی در زنان متأهل شهر کرمانشاه. طرح پژوهشی استانداری کرمانشاه.
کریمی، جواد، سودانی، منصور، مهراب زاده، مهناز و نیسی، عبدالکاظم (1391). مقایسه اثربخشی زوج‌درمانی یکپارچه نگر و زوج‌درمانی هیجان مدار بر علائم افسردگی و استرس پس از سانحه ناشی از روابط فرا زناشویی در زوجین. مجله روان‌شناسی بالینی، ۵ (۳)، 46-35.
کنعانی، محمد امین و حمیدی‌فر، مهدی (1396). گذار جمعیتی و مسئله طلاق: بررسی علل و عوامل ساختاری و فردی طلاق در استان گیلان، تحلیل مسائل و آسیبهای اجتماعی کشور. نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. چاپ اول. صص (34-92).
کاوه، سعید (1383). روانشناسی بی‌وفایی و خیانت. تهران، انتشارات هنر سرای اندیشه.
گلسر، ویلیام و گلسر، کارلین (1391). ازدواج بدون شکست (حل معمای ازدواج با تئوری انتخاب). ترجمه علی صاحبی، نشر سایه سخن، چاپ دهم
گیدنز، آنتونی (1400). دگرگونی عشق و صمیمیت: جنسینگی، عشق و شهوت در جوامع مدرن. ترجمه حسن چاوشیان، چاپ اول بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه
گیدنز، آنتونی(1392)، پیامدهای مدرنیته، ترجمهی محسن ثلاثی، چاپ هفتم، تهران: نشر مرکز.
گیدنز، آنتونی (1393). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمه ناصر موفقیان، چاپ  نهم، تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1399). پیامدهای مدرنیت. ترجمه محسن ثلاثی، چاپ دهم، تهران: نشر مرکز
مدرسی، فریبا، زاهدیان، سید حسین و هاشمی محمدآباد، سید نذیر (1393). میزان سازگاری زناشویی و کیفیت عشق در متقاضیان طلاق دارای سابقه خیانت زناشویی و فاقد سابقه خیانت زناشویی. مجله ارمغان دانش، ۱۹ (۱)، 88-78.
مؤمنی جاوید، مهرآور و شجاع کاظمی، مهرانگیز (1390). تأثیر روان‌درمانی زوجینی بر کیفیت زندگی زوجین آسیب‌دیده از خیانت‌های زناشویی در تهران. مجله تخصصی پژوهش و سلامت مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت گناباد، ۱ (۱)، 63-54.
 
 
 
Allen, E. S. & Atkins, D. C. (2005). The multidimensional and developmental nature of infidelity: Practical applications. Journal of clinical psychology61(11), 1371-1382.
Allen, E. S. & Atkins, D. C. (2012). The association of divorce and extramarital sex in a representative US sample. Journal of Family Issues33(11), 1477-1493.
Allen, E. S. & Baucom, D. H. (2001). Patterns of infidelity. In Poster session presented at the annual meeting of the Association for Advancement of Behavior Therapy, Philadelphia, PA.
Amato, P. R. & Silver, S. (1997). A longitudinal study of marital problems and subsequent divorce. Journal of Marriage and Family59(3), 612-624.
Atkins, D. C and et al. (2001), Understanding infidelity: Correlates in a national random sample, American Psychological Association, 15 (4), 735-749.
Atkins, D. C. Yi, J. Baucom, D. H., & Christensen, A. (2005). Infidelity in couples seeking marital therapy. Journal of Family Psychology: JFP: Journal of the Division of Family Psychology of the American Psychological Association (Division 43)19(3), 470-473.
Beck, U., & Beck-Gernsheim, E. (1995). The Normal Chaos of Love. Cambridge: Polity Press.
Beck, U., & Beck-Gernsheim, E. (2002). Individualization: Institutionalized Individualism and its Social and Political Consequences. SAGE.
Beck, U., Giddens, A., & Lash, S. (1994). Reflexive modernization: Politics, tradition and aesthetics in the modern social order. Stanford University Press.
Beck, U., Lash, S., & Wynne, B. (1992). Risk society: Towards a new modernity (Vol. 17). sage.
Beck, Ulrich. (1992), Risk Society: Toward a new modernity. London: Sage publications
Brand, R. J., Markey, C. M., Mills, A., & Hodges, S. D. (2007). Sex differences in self-reported infidelity and its correlates. Sex Roles57(1), 101-109.
Buss, D. M., & Shackelford, T. K. (1997). Susceptibility to infidelity in the first year of marriage. Journal of research in personality31(2), 193-221.
Buunk, B. P., & Bakker, A. B. (1995). Extradyadic sex: The role of descriptive and injunctive norms. Journal of Sex Research32(4), 313-318.
Campbell, A. M. (2009). How selected personality factors affect the relationships between marital satisfaction, sexual satisfaction, and infidelity (Dissertation presented in partial fulfillment of the requirements for the degree doctor of philosophy: Louisiana Tech University).
Drigotas, S. M., Safstrom, C. A., & Gentilia, T. (1999). An investment model prediction of dating infidelity. Journal of Personality and Social Psychology77(3), 509-524.
Druckerman, P. (2008). Lust in translation: Infidelity from Tokyo to Tennessee. Penguin.
Fincham, F. D., & May, R. W. (2017). Infidelity in romantic relationships. Current opinion in psychology13, 70-74.
Glass, S. P. & Wright, T. L. (1997). Reconstructing marriages after the trauma of infidelity. In W. K. Halford & H.J. Markman (Eds), Clinical handbook of marriage and couples interventions. New York: John wiley & sons.
Hansen, G. L. (1987). Extradyadic relations during courtship. Journal of Sex Research. 23, 382–390.
Harris, C. (2018). Characteristics of emotional and physical marital infidelity that predict divorce (Doctoral dissertation, Alliant International University).
Jeanfreau, M., M. (2009). A qualitative study investigating the decision-making process of women’s participation in marital infidelity (Doctoral dissertation, Kansas State University).
Karami Baghteyfouni, Z., Raoufi, M., Asadihaghighat, M., Mahmodian, H., & Khaledian, M. (2014). A comparison of aggression and irrational beliefs of the students on the basis of their using of computer games. International Letters of Social and Humanistic Sciences31, 1-8.
Kitson, G. C., Babri, K. B., & Roach, M. J. (1985). Who divorces and why: A review. Journal of Family Issues6(3), 255-293.
Kleine, M. (2007). The impact of accounts and attributions following marital infidelity (Ph.D. Thesis: University of Missouri-Columbia).
Laumann, E. O., Gagnon, J. H., Michael, R. T., & Michaels, S. (1994). The social organization of sexuality: Sexual practices in the United States. University of Chicago Press.
Liu, C. (2000). A theory of marital sexual life. Journal of Marriage and Family62(2), 363-374.
Mark, K. P., Janssen, E., & Milhausen, R. R. (2011). Infidelity in heterosexual couples: Demographic, interpersonal, and personality-related predictors of extradyadic sex. Archives of sexual behavior40(5), 971-982.
Mohlatlole, N. E., Sithole, S., & Shirindi, M. L. (2018). Factors contributing to divorce among young couples in Lebowakgomo. Social Work54(2), 256-274.
Norms. Journal of sex research, 32(4), 313-318.
Rubinstein-Nabarro, N., & Ivanir, S. (1999). Terapia delle coppie di mezza eta in crisi per una relazione extraconiugale (The therapy of extramarital affair crisis in longterm midlife marriages). La crisi della coppia—una prospettiva sistemico-relazione, 177-225.
Shaye, A. (2009). Infidelity in dating relationships: Do big five personality traits and gender influence infidelity?. Alliant International University, Los Angeles.
Sheppard, V. J., Nelso, E. S., & Andreoli-Mathie, V. (1995). Dating relationships and infidelity: Attitudes and behaviors. Journal of Sex & Marital Therapy21(3), 202-212.
Smith, L. R. (2004). Infidelity and emotionally focused therapy: A program design (doctoral dissertation, university Miami of Florida)
Stefano, J. D. & Oala, M. (2008). Extramarital affairs: Basic considerations and essential tasks in clinical work. The Family Journal Counseling and Therapy for Couples and Families16(1), 13-19.
Treas, J., & Giesen, D. (2000). Sexual infidelity among married and cohabiting Americans. Journal of Marriage and Family62(1), 48-60.
Waite, L. J., & Joyner, K. (2001). Emotional and physical satisfaction with sex in married, cohabiting, and dating sexual unions: Do men and women differ. In Sex, love, and health in America: Private choices and public policies, pp. 239-269.
Whisman, M. A., Dixon, A. E., & Johnson, B. (1997). Therapists' perspectives of couple problems and treatment issues in couple therapy. Journal of Family Psychology11, 361-366.