زمینه‌ها و فرایندهای شکل‌گیری الگوی سواد رسانه‌ای برای دانش‌آموزان مقطع متوسطه: یک مطالعه‌ی زمینه‌ای در میان معلمان

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت رسانه، گروه مدیریت دولتی، دانشکده‌ی علوم انسانی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

2 استادیار مدیریت دولتی، گروه مدیریت دولتی، دانشکده‌ی علوم انسانی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

3 استاد جامعه‌شناسی، گروه تعاون و رفاه اجتماعی، دانشکده‌ی علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

اهداف: هدف پژوهش حاضر، مطالعه‌ی زمینه‌ها و فرایندهای شکل‌گیری الگوی سواد رسانه‌ای برای دانش‌آموزان مقطع متوسطه است. روش مطالعه: با استفاده از رویکرد کیفی و روش نظریه‌ی زمینه‌ای و با نمونه‌گیری نظری و هدفمند تعداد 21 نفر از معلمان و فعالین حوزه‌ی آموزش انتخاب شده و با آن‌ها مصاحبه‌های عمیقی صورت پذیرفت. فرایند نمونه‌گیری نظری تا مرحله‌ی اشباع داده‌ها ادامه یافت. داده‌های گردآوری‌شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل شده است. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که «مزمزه واقعیت» به‌عنوان نتیجه‌ی کل فرایند آموزش سواد رسانه‌ای، خود را برای دانش‌آموزان نمایان می‌کند. این نتیجه‌ به دنبال به‌کارگیری دانش رسانه‌ای برای درک واقعیاتی که در متن داده‌های رسانه‌ای وجود دارد حاصل می‌شود. به‌طور عمده مزمزه واقعیت به دنبال عواملی چون به‌کارگیری معلمان خبره، تدریس سواد رسانه‌ای در مدارس، تشکیل کلاس‌های مشارکت‌محور در فضای هندسی جدید، به‌روزرسانی محتوای دروس سواد رسانه‌ای و همزمان با تأثیرپذیری از مجموعه‌ای از عوامل زمینه‌ای و مداخله‌گر برساخته می‌شود. در کنار شکل‌گیری مزمزه واقعیت، سیستم آموزشی با استفاده از راهبردهایی چون استفاده از روش‌های روزآمد در آموزش سواد رسانه‌ای، مسیردهی به زندگی شبکه‌ای دانش‌آموزان و کنترل و نظارت گفتمانی بر فضای رسانه‌ها، مسیر‌دهی برای درک واقعیت‌های موجود را برای دانش‌آموزان آسان‌تر می‌کند. بر‌آیند و نتیجه‌ی به‌کارگیری راهبرد‌های فوق برای سیستم آموزش سواد رسانه‌ای و درک واقعیت، شکل‌گیری نگاه بازاندیشانه و انتقادی در بین دانش‌آموزان در مقابل رسانه‌ها و اطلاعات گوناگون آن خواهد بود. مدل نظری پژوهش درک بهتری از مسیر‌های فوق به دست می‌دهد.نتیجه‌گیری: برای برساخت سواد رسانه‌ای آموزش‌محور، سه سطح کلان و میانی و خرد در قالب یک سیستم با یکدیگر همکاری می‌کنند. برونداد نهایی تعاملات درون  این سیستم، سواد رسانه‌ای است که برآیند و بازخورد کلی آن که نشانگر کارکرد صحیح سیستم است در قالب مزمزه واقعیت اجتماعی خود را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Provisions and Processes of Forming a Media Literacy Model for High School Students: A Grounded Theory Method among Teachers

نویسندگان [English]

  • Leili Montazeri 1
  • Hossein Eslami 2
  • SeyedAlireza Afshani 3
1 PhD Student in Media Management, Department of Governmental Management, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Yazd Branch, Yazd, Iran
2 Assistant Professor of Management, Department of Governmental Management, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Yazd Branch, Yazd, Iran
3 Professor of Sociology, Department of Cooperation and Welfare, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Objective: The present study investigates the contexts and processes of media literacy model formation for high school students. Methods: This research employed the qualitative method of grounded theory. The sampling method was theoretical and purposeful through which 21 teachers and education activists were selected for in-depth interviews. The theoretical sampling process continued until the data reached saturation. The collected data were transcribed and analyzed using open, axial and selective coding. Line by line analysis was used at the open coding stage, followed by concepts development and abstract representation at the axial and selective coding stages. Results: Based on the findings, the construct of “education-oriented media literacy” was selected as the final core category, and based on the paradigm model, "taste of reality" was considered as a concept that students would understand after gaining the media knowledge. The taste of reality reveals itself to the students as the consequence of the whole process of learning media literacy. This result is achieved by applying the media knowledge to understand the facts underlying the media data. The taste of reality is mainly constructed as the result of factors such as employing qualified teachers, teaching media literacy in schools, forming participation-oriented classes in the new geometric space, and updating the content of the media literacy courses as well as a set of contextual intervening factors. In addition to creating tastes of reality, the education system helps the students understand the existing reality more easily by employing strategies, such as the use of up-to-date methods in teaching the media literacy, directing the lives of the student networks, and controlling and monitoring the discourse over the media. The outcome of applying the above strategies for the media literacy education system and understanding the reality will be the formation of a critical thinking and a critical view among the students towards the media and various information in them. Conclusion: Media literacy is the result of the interaction between thr higher management and policy levels, middle executive levels and lower individual levels. These three levels interact with each other continuously in a system to shape the education-oriented media literacy. The end result of interaction within the system is the construction of education-oriented media literacy, and the overall outcome and feedback, which indicates the proper and positive functioning of the system, delicately reveals its taste of social reality to the students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media literacy
  • taste of reality
  • teachers
  • students
  • grounded theory
افشانی، سیدعلیرضا؛ روحانی، علی و کیانی ‌دِه‌کیانی، حامد (1398). «کاوش بی‌قدرتی شغلی پرستاران». پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 3(8)، 1-18.
انصاری، سعید؛ سراجی، فرهاد و یوسف زاده، محمدرضا (1400). «چیستی، چرایی و چگونگی آموزش سواد رسانه‌ای در دوره‌ی ابتدایی». فصلنامهی فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 11(4)، 127-174.‎
تقی‌زاده، عباس و اصغرکیا، علی (1393). «نیازسنجی برنامه‌ی آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس». مطالعات فرهنگ- ارتباطات، شماره‌ی 26، 80-103.
جاسبی، عبدالله، (1369). «نقدی بر نظریه‌ی عمومی سیستم‌ها». آیندهپژوهشی مدیریت، 2(1)، 31-37.
خانیکی، ‌هادی؛ شاه‌حسینی، ‌وحید و نوری‌راد، فاطمه (1395). «تبیین الگوی آموزش سواد رسانه‌ای در نظام آموزش و پرورش». رسانه، 102(27)، 5-22.‎
دهقان شاد، حوریه و محمودی کوکنده، سیدمحمد (۱۳۹۰). «بررسی ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای کودکان و نوجوانان از نگاه متخصصان آموزش و پرورش شهر تهران». مطالعات رسانهای،  ۷ (1)، ۹۰-۷۷.
سلمان‌روغنی، فاطمه؛ افشانی، سیدعلیرضا، اسلامی، حسین روحانی، علی و نایب‌‌زاده، شهناز (1400). «تسهیل‌کننده‌ها و پیامدهای زندگی شبکه‌ای جوانان: ارائه‌ی یک نظریه‌ی زمینه‌ای». مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 10(4)، 1205-1235.
ساعی، منصور؛ بصیریان جهرمی، حسین و دهزاد، امیرحسین (1400). «تحلیل موانع فراروی توسعه‌ی آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس ایران از منظر سیاست‌گذاران، مجریان سواد رسانه‌ای و متخصصان رسانه». مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و رسانه 4(14)
. doi: 10.22034/jiscm.2021.140604.
 
سیدمن، استیون (1396). کشاکش آرا در جامعهشناسی. ترجمه‌ی هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
شریفی، سیدمهدی و کرمی نامیوندی، سجاد (1397). «بررسی ابعاد آموزش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور». دین و ارتباطات، 25(2)، 111-140.‎
شهبازی، مجید؛ طهماسبی، مهسا و باغ عنایت، سمیه (1394). «تأثیر طراحی داخلی محیط‌های آموزشی بر افزایش میزان یادگیری دانش‌آموزان». کنفرانس بینالمللی پژوهش در علم و تکنولوژی، دوره‌ی 1.
صالح‌راد، ریحانه؛ افضل‌خانی، مریم و علیپور، وحیده (1398). «اثربخشی برنامه‌ی آموزشی مبتنی بر سواد رسانه‌ای بر میزان خلاقیت دانش‌آموزان». فصلنامهی فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، شماره‌ی 35، 143-171.‎
عظمتی، حمیدرضا؛ امینی‌فر، زینت و پورباقر، سمیه (1395). «الگوی چیدمان فضایی مدارس نوین مبتنی بر اصول مدارس اسلامی در راستای ارتقای یادگیری افراد». نقش جهان-مطالعات نظری و فنآوری‌های نوین معماری و شهرسازی، 6(2)، 16-23.‎
علیقارداشی، عزت؛ سیفی، محمد؛ غفاری، خلیل و پویا، علیرضا (1398). «معرفت‌شناسی سواد رسانه‌ای در نظام‌های آموزشی کانادا و ژاپن به‌منظور الگوی بومی‌سازی سواد رسانه‌ای در ایران». فصلنامهی فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 10(2)، 115-135.‎
الفته، شهربانو؛ سرمدی، محمدرضا؛ محمدی نائینی، مژگان و جلالوندی، مهناز (1400). «طراحی و اعتباریابی الگوی آموزش سواد رسانه‌ای در دوره‌ی متوسطه با رویکرد کیفی». فصلنامهی رهبری و مدیریت آموزشی، 15(2)، 143-161.‎
گیدنز، آنتونی (1390). جامعهشناسی. ترجمه‌ی حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
محمودی، سیروس؛ رستگار، احمد و ایمانی‌فر، حمیدرضا (1398). «بررسی آسیب‌ها و چالش‌های آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس». جامعه فرهنگ رسانه، 8(33)، 83-100.‎
مزیدی شرف آبادی، محمدرضا؛ تقی‌پور، فائزه و افشانی، سیدعلیرضا (1397). «مطالعه‌ای کیفی از استفاده‌ی جوانان از رسانه‌های اجتماعی، یک نظریه‌ی زمینه‌ای». مطالعات امنیت اجتماعی، شماره‌ی 53، 87 -130.
مهربان، مهتاب و شاه‌قاسمی، احسان (1400). «ارائه‌ی الگوی سواد رسانه‌ای برای دختران نوجوان کاربر اینستاگرام». فصلنامهی تحقیقات فرهنگی ایران، 14(1)، 147-167.‎
میرانی سرگزی، نرگس؛ بشارت، محمدصادق؛ عسکری، مهتاب و طاهری، ابوالفضل (1399). «بررسی رابطه‌ی مدیریت سواد رسانه‌ای با هیجان تحصیلی و خلاقیت شناختی دانشجویان در فضای مجازی». فصلنامهی فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 11(2)، 85-104.‎
نیومن، ویلیام لاورنس (۱۳۹۰). روشهای پژوهش اجتماعی، ترجمه‌ی ابوالحسن فقیهی و عسل آغاز، تهران: انتشارات ترمه.
 
 
 
Al-Zou’bi, R. (2021). The impact of media and information literacy on acquiring the critical thinking skill by the educational faculty’s students. Thinking Skills and Creativity, 39, 1-7.
Celik, I., Muukkonen, H., & Dogan, S. (2021). A model for understanding new media literacy: Epistemological beliefs and social media use. Library & Information Science Research, 43(4), 1-8.
Chen, D. T., Lin, T. B., Li, J. Y., & Lee, L. (2018). Establishing the norm of new media literacy of Singaporean students: Implications to policy and pedagogy. Computers & Education, 124, 1-13.
Cho, H., Cannon, J., Lopez, R., & Li, W. (2022). Social media literacy: A conceptual framework. New Media & Society, 00 (0): 1-20.
Datu, J. A. D., Wong, G. S. P., & Rubie-Davies, C. (2021). Can kindness promote media literacy skills, self-esteem, and social self-efficacy among selected female secondary school students? An intervention study, Computers & Education, 161, 1-9.
Howitt, D. & Cramer, D. (2011). Grounded Theory. In D. Howitt & D. Cramer (Eds), Introduction to Resekarch Methods in Psychology. Essex: Pearson Education.
Kara, M., Caner, S., Günay Gökben, A., Cengiz, C., İşgör Şimşek, E., & Yıldırım, S. (2018). Validation of an instrument for preservice teachers and an investigation of their new media literacy. Journal of Educational Computing Research, 56(7), 1005-1029.
Lee, L., Chen, D. T., Li, J. Y., & Lin, T. B. (2015). Understanding new media literacy: The development of a measuring instrument. Computers & Education, 85, 84-93.
Lin, T. B., Li, J. Y., Deng, F., & Lee, L. (2013). Understanding new media literacy: An explorative theoretical framework. Journal of Educational Technology & Society, 16 (4), 160–170.
Luan, L., Liang, J. C., Chai, C. S., Lin, T. B., & Dong, Y. (2020). Development of the new media literacy scale for EFL learners in China: a validation study. Interactive Learning Environments,
 
Rands, M. L., & Gansemer-Topf, A. (2017). " The room itself is active": How classroom design impacts student engagement. Journal of Learning Spaces, 6(1), 26-33.
Rosenberg, H., Syed, S., & Rezaie, S. (2020). The Twitter pandemic: The critical role of Twitter in the dissemination of medical information and misinformation during the COVID-19 pandemic. Canadian Journal of Emergency Medicine, 22, 418–421.
Şişman, B., & Yurttaş, Ö. U. (2015). An empirical study on media literacy from the viewpoint of media. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 798-804.
Vraga, E. K., & Bode, L. (2017). Using expert sources to correct health misinformation in social media. Science Communication, 39, 621–645.