تأسیس و توسعه‌‌ی مدارس بهایی مازندران در تاریخ معاصر ایران؛ فرایند و واکنش‌ها

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره‌ی دکتری تاریخ دانشگاه آزاد واحد نور، نور، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

مازندران به‌‌عنوان یکی از کانون‌‌های اصلی جمعیتی و در عین حال هویتی- تاریخی بهائیت، مورد توجه ویژه‌‌ی رهبران بهایی قرار داشته است. جغرافیایی که بخش قابل توجهی از تاریخ و سرگذشت رهبران و پیروان و در نتیجه تعلقات جامعه‌‌ی بهایی در آن به وقوع پیوسته و به نوعی سرزمینی مقدس برای آنان محسوب می‌‌گردید. ایجاد و تأسیس نهادهای آموزشی و در رأس آن مدارس در نهایت اهتمام ازسوی محافل بهایی به‌‌طور اعم و در مازندران به‌‌طور اخص بوده است. ضمناً طولانی بودن دوره‌‌ی فعالیت مدارس بهایی مازندران و در قیاس با دیگر مدارس بهایی کشور، از دیگر وجوه متمایزه آن می‌‌باشد. لذا پژوهش با طرح این پرسش اساسی که تأسیس و توسعه‌‌ی مدارس بهایی مازندران در تاریخ معاصر ایران چه وضعیتی داشته است؟ به روش تاریخی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی دریافته است که کانون‌‌های مهم جمعیتی بهائیت همچون ساری، بابل، بهنمیر و قائمشهر بیشترین مدارس بهایی را به خود اختصاص داده‌‌اند. ضمن آن که در دوره‌‌ی فعالیت طولانی‌‌مدت خود واکنش‌‌هایی را موجب گردیدند. بخشی از جامعه در این مقطع با توجه به جاذبه‌‌های آموزشی- مادی این‌‌گونه مدارس و شرایط روز بدان اقبال نشان داده و البته بخشی دیگر نسبت‌‌به آن نگاه انتقادی و گاهی مخالف داشته است که خود به نفوذ محافل بهایی و بالطبع اعمال ایدئولوژی فرقه‌‌ی بهایی در سیاستگذاری و اداره‌‌ی این‌‌گونه مدارس باز می‌‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Establishment and Development of Baha'i Schools in Mazandaran in the Contemporary History of Iran: Process and Reactions

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mahmoodi 1
  • Emamali Shabani 2
1 M.A., Department of History, Islamic Azad University, Noor Branch, Iran
2 Associate Professor, Department of History, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]

Mazandaran, as one of the main populated centers in Iran and the historical center of Baha’ism, has received special attention by Baha'i leaders. As the main beholder of the Baha'i's history, and their leaders’ and followers’ identity, Mazandaran was considered a sacred land for them. Education centers, e.g., schools, were their priorities in Mazandaran. Longer schooling period in Mazandaran was one of the distinguishing factors compared to other Baha'i schools in Iran. Therefore, the aim of this study is to investigate the Baha'i schooling conditions in the current history. The data were analyzed through historical description, and the findings indicated that Baha'is in Sari, Babol, Qaemshahr, and Bahnamir had more active schools. Some people in the society welcomed such schoolings at that period of time while others looked into the schooling systems critically and sometimes opposed to policymaking regarding the practice of Baha'is’ religious ceremony in their schools

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baha'i
  • Educational institutions
  • Schools
  • Reactions
  • Mazandaran
آجودانی، ماشاءالله.(1386). مشروطه ایرانی. تهران: اختران.
آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی. سند سری ساواک در خصوص ادعای بهائیان در خصوص تحصیل محمدرضا شاه در دبستان بهایی تربیت تهران.ش1383/16/ق.  
آرشیو مؤسسه‌‌‌ی پژوهش‌‌‌های سیاسی. اسناد ساواک درخصوص بهائیان مازندران. سند شماره‌‌‌ی 6204/ه. 
آیتی، عبدالحسین.(1307).کشف الحیل. ج1. تهران: خاور. 
اخبار امری.(مردادماه1307ش). سال ششم. شماره‌‌‌ی 37. 
ارباب، فروغ.(1999). اختران تابان. ج1. دهلی نو: مرآت.
اشراقی، ایرج.(1400). کنکاشی در بهائی‌‌‌ستیزی. ج2. کلن: فروغ.
اعتمادزاده، حسین و طالبی شلیمکی، علیرضا. (1393).تاریخچه‌‌‌ی آموزشی ساری.فرخزاد. پولاد. ساری کهن‌‌‌شهر مازندران(صص411-297). تهران: چشمه.
اعتماد‌‌‌السلطنه، محمدحسن‌‌‌خان و ناظم‌‌‌الممالک، آقامیرزا فضل‌‌‌الله. (1386/2007). بهاییان نور مازندران. آمریکا: شرکت کتاب.
افراسیابی، بهرام.(1366). بهائیت به روایت تاریخ. تهران: پرستش.
 افندی(عبدالبهاء)، عباس.(1965). مکاتیب. ج5 و4. بی‌‌‌جا: مؤسسه ملی مطبوعات امری. 
ام. رینگر، مونیکا.(1381). آموزش، دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار. ترجمه‌‌‌ی مهدی حقیقت‌‌‌خواه. تهران: ققنوس.
انوشه، حسن.(1379). تاریخ. فرهادی، کاظم. بابل شهر بهار نارنج (صص200-147). تهران: چشمه.
ایقانی، شقایق.(1380). تاریخچه‌‌‌ی مدارس بهایی مازندران. بی‌‌‌جا: مؤسسه‌‌‌ی معارف عالی امر.
براون، ادوارد.(1380). انقلاب مشروطیت ایران. ترجمه‌‌‌ی مهری قزوینی. تهران: کویر.
ترابی فارسانی، سهیلا.(1378). اسنادی از مدارس دختران از مشروطیت تا پهلوی. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
تفرشی، مجید.(1396). چالش‌‌‌های بهایی پژوهشی در روزگار معاصر. بهایی‌‌‌شناسی، ش5، 115-90.  
ثابت،عباس.(1997).تاریخچه‌‌‌ی مدرسه‌‌‌ی تربیت بنین.دهلی نو: مرآت.
جواهری، میکائیل.(1393). بهائیت پاد جنبش حیات ملت ایران. تهران: مؤسسه‌‌‌ی مطالعات و پژوهش‌‌‌های سیاسی.
چمن‌‌‌خواه، لیلا.(1391). بهائیت و رژیم پهلوی. تهران: نگاه معاصر.
دیوسالار، علی.(1326). فتح تهران و اردوی برق. بی‌‌‌جا: بی‌‌‌تا.
ذبیحی مقدم، سیامک.(1400). تربیت بنات: عبدالبهاء و مدرسه‌‌‌ی دخترانه‌‌‌ی ممتاز بهائیان در ایران. حق طلب، آیدا. عبدالبهاء در انجمن عالم (صص104-71). کالیفرنیا: بنیاد تسلیمی. 
راسخ، باهره.(بی‌‌‌تا). نقش بانوان در پیوند باختر و خاور؛ چگونگی تأسیس مدرسه‌‌‌ی تربیت بنات. لوگزامبورگ: .A.D.E.L
سازمان ملی اسناد ایران(ساکما).، سند شماره‌‌‌ی ۲۱۰۷ – ۲۹۷.
---------------------.سند شماره‌‌‌ی 26893-297
---------------------.سند شماره‌‌‌ی 8037341-297.
سفیدوش،عنایت خدا.(1999).تنی چند از پیشگامان پارسی‌‌‌نژاد در عهد رسولی. کانادا: مؤسسه‌‌‌ی معارف بهایی کانادا.  
سلیمانی، عزیزالله.(1961). مصابیح هدایت. ج5. تهران: مؤسسه‌‌‌ی ملی مطبوعات امری.
شاهمرادی، آمنه.(1398). آموزش و پرورش اقلیت‌‌‌های دینی از مشروطه تا پایان حکومت پهلوی اول. تهران: مورخان.
شکری فومشی، محمد.(1379). پیشینه‌‌‌ی آموزشی بابل. فرهادی، کاظم. بابل شهر بهار نارنج (صص388-293). تهران: چشمه.
شهبازی، شاهپور.(1387). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، خاطرات ارتشبد حسین فردوست. ج1. تهران: مؤسسه‌‌‌ی مطالعات و پژوهش‌‌‌های سیاسی. 
شاهور، سلی. (2013). مدارس فراموش‌‌‌شده؛ بهائیان و آموزش و پرورش نوین در ایران1934-1899م. ترجمه‌‌‌ی حوری‌‌‌وش رحمانی. سوئد: باران. 
صادق‌‌‌زاده میلانی، کاویان. (1390/2011). گفتمان‌‌‌های بهایی درباره‌‌‌ی انقلاب مشروطه. بهائیان ایران؛پژوهش‌‌‌های تاریخی- جامعه‌‌‌شناختی (صص243-264). سوئد: باران.
علامه، صمصام‌‌‌الدین.(1338).یادگار فرهنگ آمل. تهران: تابان.
عنایتی، علی‌‌‌اکبر و حسنی، عطاالله. (1399). فرایند شکل‌‌‌گیری مدارس دخترانه‌‌‌ی مازندران (1285-1304ش). فصل‌‌‌نامه‌‌‌ی مطالعات تاریخ اسلام،12(44)، 121-164.
فاضل، سینا و فوادی، مینو. (1390/2011). ابتکارهای بهداشتی بهائیان در ایران: یک بررسی مقدماتی. بهائیان ایران؛پژوهش‌‌‌های تاریخی-جامعه‌‌‌شناختی (صص211-242). سوئد: باران.
فرمانفرمائیان، ستاره.(1382). دختری از ایران. ترجمه‌‌‌ی مریم اعلایی. تهران: کارنگ.
قلی‌‌‌پور گودرزی،شهرام و الهی، یوسف. (1393).تاریخ آموزش و پرورش بابل و بندپی. تهران: رسانش نوین.
کریم‌‌‌زاده، حسین.(1394). تاریخچه‌‌‌ی آموزش و پرورش شاهی شهر. یزدان‌‌‌پناه لموکی، طیار. قائمشهر قطب صنعت مازندران (صص528-449). تهران: چشمه.
مجد، محمدقلی.(1389). از قاجار به پهلوی. ترجمه‌‌‌ی جمعی از مترجمان. تهران: مؤسسه‌‌‌ی مطالعات و پژوهش‌‌‌های سیاسی.
مرکز بررسی اسناد تاریخی. (1397). انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک استان مازندران. ج5، 2 و 1. تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
مؤسسه‌‌‌ی مطالعات و پژوهش‌‌‌های سیاسی.(1388). «بهائیت در عصر پهلوی». ماهنامه‌‌‌ی الکترونیکی دوران. ش51.
مومن، موژان. (1390/2011). مدارس بهائی در ایران. بهائیان ایران؛ پژوهش‌‌‌های تاریخی-جامعه‌‌‌شناختی (صص211-169). سوئد: باران.
مهجوری، اسماعیل. (1339).«تاریخ فرهنگ ساری». نشریه‌‌‌ی فرهنگ. ساری. بی‌‌‌جا: بی‌‌‌تا.
----------.(1337).«تاریخچه‌‌‌ی فرهنگ ساری». سالنامه‌‌‌ی فرهنگ استان دوم (مازندران). بی‌‌‌جا: شرکت سهامی طبع کتاب.